Książka autorstwa Marcina Szymaniaka „Fighterzy. Najlepsi polscy wojownicy. Od Zawiszy Czarnego do komandosów z Iraku” to zbiór życiorysów żołnierzy, wojowników, słynnych lub mniej znanych Polaków, którzy wpłynęli na bieg historii.
Autor stara się oddać słuszność prawdzie historycznej, nie kreśląc wyidealizowanych wizerunków nieskazitelnych bohaterów, aby przybliżyć czytelnikowi wszechstronność ich postaci, ale wydobywając na powierzchnię również negatywne strony ich osobowości. Jak zaznaczył we wstępie: „Bohaterami rozdziałów są tylko lwy i wilki. Ci, których mózgi były w szczególny, wyjątkowy sposób przystosowane do prowadzenia walki zbrojnej. I chodzi tu nie tylko o brawurę, ale i inne cechy psychiczne, jak determinacja, wytrzymałość, brak skrupułów, odporność na widok śmierci i cierpienia”.
W książce znajdziemy sylwetki Polaków od czasów średniowiecza przez okres powstań narodowowyzwoleńczych i dwóch wielkich wojen aż po czasy współczesne. Każdy rozdział dotyczy odrębnej historii, toteż książkę Szymaniaka można czytać w całości lub wybierając te fragmenty, które dotyczą interesujących nas postaci.
Poczet bohaterów otwiera Zawisza Czarny. Odrębny rozdział został poświęcony Jakubowi Kobylańskiemu, rcerzowi, który przyprawiał rogi Władysławowi Jagielle, ożenionemu wówczas z wnuczką Kazimierza Wielkiego Anną Cylejską, a potem zasłynął jako dowódca w bitwie pod Wiłkomierzem. Kolejny dotyczy Bartłomieja Nowodworskiego, zabójcy pokojowca królewskiego, który dowodził szturmem na Moskwę podczas wyprawy Chodkiewicza z 1618 r. W książce pojawia się też postać Mikołaja Skrzetuskiego, pierwowzoru dla bohatera „Ogniem i Mieczem” Sienkiewicza, który jako birbant, awanturnik i opilca bliższy był raczej sienkiewiczowskiemu Kmicicowi. Jest też rozdział o „człowieku, który zachwycił Napoleona – Józefie Sułkowskim, czy Andrzeju Niegolewskim, który podczas bitwy pod Somosierrą w 1808 r. mimo wielu ran jako pierwszy wszedł na sam szczyt przełęczy. Wśród bohaterów wybranych przez Szymaniaka nie brakuje też postaci kobiecej – buntowniczki walczącej z konwenansami swych czasów Marii Piotrowiczowej, która w jednej z bitew powstania styczniowego - pod Dobrą - zginęła porąbana przez Kozaków.
Prezentację bohaterów XX wieku otwiera postać Roberta Oszka, który w młodości z powodu niechęci do nauki uciekł z domu, później zaś został oficerem Polskiej Marynarki Wojennej, a dla swej małej ojczyzny zasłużył się jako dowódca III powstania śląskiego. Szymaniak wyróżnia też Jerzego Iwanowa-Szajnowicza, syna Rosjanina i Polki, wybitnego sportowcy pływaka, agenta brytyjskich i polskich służb specjalnych, dla którego jedyną ojczyzną była Polska. Odrębny rozdział poświęcony jest żołnierzowi Armii Krajowej, po wojnie oddanego pasji architektonicznej, Edmundowi Romanowi Orlikowi. Los polskich żołnierzy prześladowanych przez władze odzwierciedla przykład Stanisława Skalskiego, w okresie II wojny światowej pilota Polskich Sił Powietrznych na Zachodzie. „Fighterów” zamyka bohater czasów współczesnych – Grzegorz Kaliciak, słynny obrońca ratusza w Karbali podczas wojny w Iraku z 2004 r.
Marcin Szymaniak, „Fighterzy. Najlepsi polscy wojownicy. Od Zawiszy Czarnego do komandosów z Iraku”, wydawnictwo Znak Horyzont, Kraków 2017.
Aleksandra Beczek (PAP)
