„Józef Piłsudski 1867-1935. Wszystko dla Niepodległej”

Joanna Wieliczka-Szarkowa jest autorką wielu książek dotyczących najnowszej historii Polski. Spod jej pióra wyszły m.in. „Czarna księga Kresów” (2012), „Żołnierze wyklęci” (2013), „Wołyń we krwi” (2013) oraz „Powstanie Warszawskie 1944. Gloria Victis” (2014)”. Wydała także dwie pozycje dotyczące historii Niemiec: „III Rzesza. Narodziny i zmierzch szaleństwa” (2006) oraz „III Rzesza. Zbrodnia bez kary” (2015).

Wydana w 2015 roku biografia Józefa Piłsudskiego jest powrotem do tematu, który autorka podjęła  w roku 2007, pisząc  „Ilustrowaną biografię” Komendanta.

W swojej opowieści o życiu Józefa Piłsudskiego autorka oparła się nie tylko na historycznych opracowaniach, opisujących drogę Polski do niepodległości  i polityczną rzeczywistość II Rzeczpospolitej, ale także na wspomnieniach świadków wydarzeń oraz samego Józefa Piłsudskiego, starając się przedstawić czytelnikom postać „z krwi i kości”, człowieka targanego emocjami i wątpliwościami, który swą drogę życiową i polityczną wybierał świadomie, licząc się z również osobistymi kosztami. 

„Walczę i umrę jedynie dlatego, że w wychodku, jaki jest nasze życie, żyć nie mogę, to ubliża – słyszysz! – ubliża mi, jako człowiekowi z godnością nie niewolniczą. Niech inni się bawią w hodowanie kwiatów czy socjalizmu, czy polskości, czy czego innego w wychodkowej (nawet nie klozetowej) atmosferze – ja nie mogę! To nie sentymentalizm, nie mazgajstwo, nie maszynka ewolucji społecznej, czy tam co, to zwyczajne społeczeństwo. Chcę zwyciężyć, a bez walki i to walki na ostre, jestem nie zapaśnikiem, ale  wprost bydlęciem, okładanym kijem lub nahajką” – pisał Józef Piłsudski w liście-testamencie przekazanym Feliksowi Perlowi na krótko przez wzięciem przez przyszłego Naczelnika Państwa udziału w napadzie na rosyjski pociąg pocztowy na stacji Bezdany.

W swojej opowieści o życiu Marszałka autorka oparła się także na wspomnieniach świadków wydarzeń oraz samego Józefa Piłsudskiego, starając się przedstawić czytelnikom postać „z krwi i kości”, człowieka targanego emocjami i wątpliwościami, który swą drogę życiową i polityczną wybierał świadomie, licząc się z również osobistymi kosztami.

Joanna Wieliczka-Szarkowa jak najdokładniej stara się odtworzyć drogę Józefa Piłsudskiego od dzieciństwa, w którym towarzyszyła mu poezja Juliusza Słowackiego  i „Trylogia” Henryka Sienkiewicza przez zafascynowanie ideami socjalizmu, walkę zbrojną przeciwko caratowi, utworzenie Legionów Polskich w Galicji, wojnę z Rosją Radziecką, aż po osiągnięcie najwyższych zaszczytów i pełnej władzy w państwie. Stosunkowo najmniej miejsca poświęciła autorka ostatniemu etapowi życia Józefa Piłsudskiego – od zamachu majowego w roku 1926 do śmierci w roku 1935, a więc okresowi, w którym władza marszałka i jego wpływ na politykę Rzeczpospolitej były niepodważalne.

Opisując życie i działalność Józefa Piłsudskiego, Joanna Wieliczka-Szarkowa nie stosuje metod hagiograficznych – nie ukrywa spraw i tematów trudnych, mogących teoretycznie naruszyć nimb bohatera narodowego. Wielokrotnie na kartach książki „Józef Piłsudski 1867-1935. Wszystko dla Niepodległej” pojawia się Piłsudski poirytowany, posługujący się w prywatnych i publicznych wypowiedziach językiem dosadnym, by nie powiedzieć wulgarnym, formułujący ostre sądy, zwłaszcza personalne, długo chowający urazy. Także opisując życie osobiste i uczuciowe Piłsudskiego, autorka nie  stara się pominąć wydarzeń, mogących rzucić cień na zachowanie Komendanta, a przeciwnie – wykorzystuje je do uczynienia swojego bohatera bliższym czytelnikowi. 

Odmiennie przedstawia się  sytuacja z opisem rzeczywistości politycznej wspomnianego okresu 1926-1935: Joanna Wieliczka-Szarkowa niewiele miejsca poświęca wydarzeniom, które mogłyby zaszkodzić wizerunkowi Piłsudskiego jako męża stanu: osadzeniu w 1930 roku przywódców opozycji w twierdzy brzeskiej i późniejszemu ich procesowi poświęca autorka zaledwie parę linijek, a kwestia stosunku Piłsudskiego do utworzenia obozu w Berezie Kartuskiej nie pojawia się wcale.

Biografia Józefa Piłsudskiego, bogato ilustrowana zdjęciami i okraszona cytatami z jego wspomnień oraz wspomnień ludzi towarzyszących jego pracy, nie jest pełną, wyczerpującą biografią Marszałka ani naukową analizą jego działalności politycznej, lecz na pewno śmiało może stać się pozycją, od której czytelnicy znający postać Józefa Piłsudskiego jedynie z kart podręczników szkolnych, mogą rozpocząć poznawanie sylwetki tego wielkiego Polaka.

„Józef Piłsudski 1867-1935. Wszystko dla Niepodległej”, Joanna Wieliczka-Szarkowa, Wydawnictwo AA s.c., Kraków, 2015.

Andrzej Kałwa

ls