„Kazimierz Wiśniak. Czarodziej z podwórka”

"Istniejąca na ten temat, bogata przecież wiedza, mi nie wystarczała. Starając się dołożyć swoją cząstkę, szukałam klucza i znalazłam go w tym, co się działo w życiu Wiśniaka w okresie dzieciństwa; tam ulokowane było źródło magii jego oddziaływania na innych" – powiedziała PAP prof. Zofia Ratajczak.

Jak wyjaśniła, stąd właśnie wziął się tytuł książki. "+Podwórko+ w tytule nie jest więc przypadkowe, jest ważnym tropem; próbą pokazania, że +wdrukowane+ w okresie dzieciństwa wrażenia, obrazy i zachowania człowieka mają znaczenie przez całe jego życie, w tym wypadku mają wpływ na twórczość artystyczną" - podkreśliła.

W książce, która jest obszernym esejem biograficznym, przeczytamy przede wszystkim o scenograficznych dokonaniach artysty, tworzącego dla najważniejszych teatrów Krakowa: Teatru im. J. Słowackiego, Starego Teatru i Teatru Bagatela, a także teatrów Wrocławia (przede wszystkim Wrocławskiej Pantomimy). Wiśniak współpracował z wybitnymi reżyserami: Henrykiem Tomaszewskim, Konradem Swinarskim, Jerzym Jarockim i innymi. Poza Polską artysta pracował w Niemczech, Norwegii, Szwajcarii, Włoch, a także w teatrach Moskwy i Petersburga.

Swoją opowieść o życiu i pracy Kazimierza Wiśniaka prof. Ratajczak snuje zgodnie z zasadą chronologii, pokazując jednak, jak w jego pracy splatały się ze sobą różne wątki, motywy oraz techniki twórcze, a potem rozchodziły, by później znowu się spleść. "Opuściwszy teatr kontynuował patrzenie scenograficzne, malując swoje obrazy. Mamy też relacje o tym, jak rysunkiem wspomagał wiersze i prozę przyjaciół. Możliwość zanurzania się w cudzym, tak widowiskowo objawiającym się pięknie, stanowiła dodatkową zachętę i podtrzymywała zamiar pisania tej książki" – powiedziała prof. Ratajczak.

W jej ocenie na szczególną uwagę zasługuje "zjawisko poetyckiej interpretacji dzieł plastycznych Wiśniaka". "Rola poezji we wszystkich dziedzinach jego działalności - nie tylko w scenografii - jest subtelna, ale wyraźnie się pojawia. Malarstwo naznaczone jest scenografią, ale i wierszem nienapisanym" - zaznaczyła autorka publikacji.

Zapytana, do kogo adresowana jest jej książka, oceniła, że do wszystkich, którym bliska jest "sztuka jako dziedzina działalności, objawiająca się w dziełach konkretnego człowieka, wybitnego artysty, genialnego rysownika". Z kolei rozdział poświęcony scenografii pokazuje, na czym polegał wkład Wiśniaka w rozwój tej gałęzi sztuki, ale także w rozwój teatru w ogóle. "Zachwycą się tym - tak jak ja - również miłośnicy malarstwa, którzy uważają ten rodzaj twórczości Wiśniaka za bardzo tajemniczy" - wyjaśniła.

W opinii autorki, jest to książka także dla czytelników "spragnionych wiedzy o legendarnej Piwnicy pod Baranami, jak i pragnących powrotu do jej dawnych, dobrych czasów, okresu rozkwitu miejsca, w którym jednoczyły się wszystkie talenty Wiśniaka, dowodząc, że słusznie jest uważany za współtwórcę ważnych legend miejskich". Pierwszą wystawę malarstwa Wiśniaka zorganizowano właśnie w 1956 r. w Piwnicy pod Baranami.

Premiera książki pt. "Kazimierz Wiśniak. Czarodziej z podwórka", którą wydano we współpracy z Krakowskim Biurem Festiwalowym i Krakowem Miastem Literatury UNESCO, miała premierę 10 grudnia. Dzień później w Piwnicy pod Baranami odbyło się spotkanie z jej bohaterem, w dniu jego 87. urodzin. Tytułowy "czarodziej" publikacji o swojej twórczości podobno jeszcze nie przeczytał – jej lekturę zostawił sobie na święta.

Kazimierz Wiśniak urodził się w 1931 roku w Łodzi. Studiował na wydziałach architektury wnętrz oraz scenografii krakowskiej ASP. W 1956 r. zadebiutował jako rysownik w tygodniku "Przekrój". Dwa lata później na jego łamach stworzył, wspólnie z Piotrem Skrzyneckim, komiks "Szaszkiewiczowa, czyli Ksylolit w jej życiu". Na łamach reaktywowanego "Przekroju" ilustruje teksty i umieszcza rysunki stanowiące ozdobę pisma.

Wiele scenografii projektował dla Wrocławskiego Teatru Pantomimy. W latach 70. tworzył scenografie do inscenizacji trzech wybitnych reżyserów: Henryka Tomaszewskiego ("Gra w zabijanego" 1973, "Spór" 1978, "Hamlet, ironia i żałoba" 1979), Jerzego Jarockiego ("Paternoster" 1970, "Na czworakach" 1972, "Trzy siostry" 1973, "Rzeźnia" 1975, "Król Lear" 1977) i Konrada Swinarskiego ("Maria Stuart" 1970, "Wszystko dobre, co się dobrze kończy" 1971, "Ryszard III" 1972, "Wyzwolenie" 1974).

W latach 1981-1986 był dyrektorem krakowskiego teatru Bagatela. W sumie opracował ponad 300 scenografii w teatrach krajowych i zagranicznych; w 2000 roku pożegnał się z pracą w teatrach. Od ponad ćwierćwiecza redaguje „Kurier Lanckoroński” - uroczy kwartalnik poświęcony lokalnej społeczności w Małopolsce. Jest autorem swoistej sagi lanckorońskiej, napisał sześć książek autorskich i dwie współautorskie o tej, owianej już legendą, krainie. Artysta jest nadal w stanie twórczego pobudzenia, wciąż pracuje.

Prof. Zofia Ratajczak zajmuje się szeroko rozumiana psychologią stosowaną. Specjalizowała się w dziedzinie psychologii pracy i organizacji, psychologii zdrowia i psychologii ekonomicznej. Związana z Uniwersytetem Śląskim niemal od chwili jego powołania, współtworzyła kierunek psychologii w tej uczelni. Od 2007 r. kieruje Katedrą Psychologii w Górnośląskiej Wyższej Szkole Handlowej im. Wojciecha Korfantego w Katowicach.

autor: Nadia Senkowska (PAP)

nak/ wj/