"Kościół katolicki i jego wrogowie" to skarbnica myśli o Kościele katolickim - zbiór artykułów dziennikarza Vittoria Messoriego specjalizującego się w tematyce watykańskiej, publikowanych w różnych latach na łamach dziennika „Corriere della Sera” oraz kilku miesięczników katolickich we Włoszech.
Ten olbrzymi materiał opiera się na pewnym schemacie, który zakłada zaczynanie rozważań od konkretnych aktualności i ich kończenie na odpowiednich wątkach historycznych – tak, aby pokazać pewną perspektywę wiary i jej ciągłość pomimo zmieniających się warunków. Każdy z artykułów jest jakąś całością i można go czytać niezależnie od pozostałych rozdziałów książki, a która to dzieli się jednak na cztery części ze względu na zastosowany w nich charakter narracji.
I tak część I skupia się wokół wydarzeń szczególnie kontrowersyjnych w dziejach Kościoła. Już zaraz na samym początku znajdziemy więc np. rozważania na kanwie zaangażowania znaczących sił bezpieczeństwa do ochrony uczestników spotkania przywódców grupy G-8 (ośmiu najbardziej uprzemysłowionych państw świata) w Genui w 2001 r. Dla V. Messoriego tego typu ochrona staje się pretekstem do cofnięcia się w czasie do rewolucji francuskiej 1789 r, kiedy to wielkie rzesze – także katolików – przypuściły szturm na Bastylię i na pałac Tuileries. Zdaniem dziennikarza było to możliwe dzięki mrocznym zakątkom ludzkiej psychiki domagającej się chleba i podżeganej przez radykalną mniejszość. Z kolei zniszczenie posągów Buddy przez talibów w Afganistanie daje dobrą okazję do rozprawienia się z twierdzeniami, jakoby podobnie postąpił papież Urban VIII, gdy nakazał przetopić mało już użyteczne brązowe dźwigary rzymskiego Panteonu (dawnej świątyni pogańskiej) na wspaniały barokowy baldachim wznoszący się do dziś nad konfesją św. Piotra w bazylice watykańskiej. Przy tej sposobności V. Messori zauważa też, że zniszczenie pogańskich świątyń na obszarze dawnego Cesarstwa Rzymskiego wcale nie było dziełem „chrześcijańskich fanatyków”, lecz chciwości rzemieślników, którzy przez całe średniowiecze wykorzystywali marmurowe posągi i inne elementy takich budowli jako materiał do wznoszenia ówczesnych obiektów użyteczności publicznej. Do tego dochodził jeszcze brak należytej konserwacji.
Oczywiście, nie sposób omówić tutaj wszystkich drażliwych wątków historycznych poruszanych przez Autora w I części pracy – zwłaszcza, że nie są one uporządkowane w żaden logiczny ciąg chronologiczny. Jest to takie przeskakiwanie z epoki na epokę i dopiero po większym wysiłku można tutaj wyodrębnić jakieś grupy tematyczne czy ułożyć swoiste kalendarium.
I tak znajdziemy w tejże części omówienie takich zagadnień, jak m.in.: kwestii krucjat i ówczesnej herezji katarów, funkcjonowania średniowiecznej wspólnoty benedyktynów z Cluny w porównaniu ze współczesną wspólnotą ekumeniczną z Taizé, różnic w doktrynie protestanckiej, reform Soboru Trydenckiego, „nocy św. Bartłomieja” z 1572 r, oszczerstw rzucanych pod adresem jezuitów, paradoksu Maximiliena Robespierre’a – wychowanka szkół katolickich, sprawy Alfreda Dreyfusa – francuskiego oficera żydowskiego pochodzenia z 1894 r, ludobójstwa Ormian z lat I wojny światowej czy głośnej konwersji na katolicyzm głównego rabina Rzymu Israela Zolliego w 1945 r. Z tematów bardziej współczesnych na uwagę V. Messoriego zasłużyły tak poważne, światowe tematy, jak np. rodzaje terroryzmu, sprawa tolerancji religijnej w krajach katolickich i muzułmańskich, skandale korupcyjne włoskiej chadecji czy stosunek katolików do działalności różnych organizacji międzynarodowych (ONZ, FAO, Czerwony Krzyż). Z drugiej jednak strony Autora zainteresowały także sprawy z pozoru drobne i mało istotne w relacjach mediów, jak m.in. rola i znaczenie indywidualnej spowiedzi albo zbyt głośne bicie dzwonów. Dziennikarz nie omieszkał wreszcie zająć się też dwoma filmami wywołującymi skrajne emocje: „Pasją” w reżyserii Mela Gibsona oraz „Siostrami Magdalenkami” z 2002 r (a gdzie pokazano przemoc w domach poprawczych prowadzonych przez irlandzkie zakonnice).
Najwięcej miejsca w I części swojej pracy V. Messori poświęca jednak trzem zagadnieniom: celibatowi duchownych, katolickiemu antyjudaizmowi oraz włoskiemu „Risorgimento” kojarzonemu z likwidacją Państwa Kościelnego w 1870 r. Pierwsze dwa tematy podzielono nawet na dwa rozdziały ze względu na ich objętość, zaś trzeci temat zajął znaczącą liczbę stron.
II część omawianego tomu ma już zupełnie inny układ wewnętrzny, a sam Autor nazywa ją „małym elementarzem” ze względu na alfabetyczne uporządkowanie haseł. Każdemu takiemu hasłu towarzyszy jakaś katolicka refleksja ze strony V. Messoriego, a która to jednak nie jest z góry narzucana Czytelnikowi. I tak np. pod hasłem „Dzienniki” widnieje uwaga, że obecne gazety katolickie są pozbawione jasnych i dynamicznych komentarzy, a wobec tego nie wpływają one zbytnio na kształtowanie się poglądów swoich czytelników. Warto też zauważyć hasło „Papieże”, z którego wynika wniosek, iż media – poprzez liczne transmisje i opisy wydarzeń religijnych – wykrzywiają obraz kolejnych następców św. Piotra, gdy tymczasem najważniejsza pozostaje przecież rola tego Urzędu będącego darem od samego Chrystusa
III część pracy nosi tytuł „Kilka „moich” książek” i nie jest to nic innego jak zbiór krótkich refleksji V. Messoriego nad przeczytanymi niegdyś przez siebie lekturami. Są to przeważnie książki pisane po włosku lub po francusku i nieznane w Polsce, choć i na tej liście dziennikarz zamieszcza pozycje opublikowane także i u nas, jak np.: „Imię róży” Umberta Eco, „Opinie o Jezusie” Jeana Guittona, prace Daniela Ropsa o historii Kościoła, „Mdłości” Jeana Paula Sartre’a czy „Pustynię Tatarów” Dina Buzzatiego.
Wreszcie IV i ostatnia część recenzowanej publikacji to „Spotkania ze świadkami” odbyte w Jubileuszowym Roku 2000, u progu III tysiąclecia chrześcijaństwa. Chodzi tu konkretnie o zapisy ośmiu spotkań z zakonnikami i zakonnicami, a którzy to żyją na co dzień Ewangelią i realizują Jej przesłanie w swoim najbliższym otoczeniu. Motywem przewodnim tych rozmów jest konieczność dostosowania olbrzymiej spuścizny duchowej zakonów do wyzwań współczesności.
Oddawana do rąk Czytelnika książka fascynuje sprawnością pióra Autora, błyskotliwością myślenia i podejmowaniem trudnych tematów (także historycznych) przy równoczesnym oddzieleniu się od politycznej poprawności.
Messori Vittorio, „Kościół katolicki i jego wrogowie. Inne spojrzenie na historię i współczesność”, tłum. o. Mieczysław Stebart, „Wydawnictwo AA”, Kraków 2016.
dr Mariusz Affek
Źródło: MHP
