750 najmłodszym więźniom, dzieciom i nieletnim, którzy znajdowali się w Auschwitz I i Auschwitz II-Birkenau, gdy 27 stycznia 1945 r. wkraczała tam Armia Czerwona, poświęcona jest nowa książka Muzeum Auschwitz. Autorką jest historyk Helena Kubica.
„Spośród setek tysięcy dzieci deportowanych do Auschwitz niewielu dane było przeżyć i jedynie kilkaset z nich doczekało wyzwolenia. Dzieci, które ocalały, wyniosły z obozu straszliwy bagaż: zrujnowane zdrowie, często utratę zdolności do nauki, pracy czy nawet zdolność do normalnego funkcjonowania w społeczeństwie” – napisała we wstępie autorka, która przez wiele lat związana była z centrum badań Muzeum.
Książka „Odebrane dzieciństwo. Dzieci wyzwolone w Auschwitz” jest efektem wieloletnich badań archiwalnych Kubicy, a także rozmów i korespondencji z byłymi więźniami i ich rodzinami.
Książka przybliża m.in. historię deportacji do Auschwitz dzieci różnych narodowości, ich sytuację w obozie tuż przed wyzwoleniem, w jego trakcie i w pierwszych tygodniach po nim, gdy na ratunek ocalonym pospieszyli mieszkańcy Oświęcimia i okolic oraz personel lekarsko-pielęgniarski PCK.
Autorka opisuje trudne powroty do życia na wolności ocalonych dzieci, ich dramaty z powodu utraty wszystkich bliskich oraz małe radości tych, które zdołały odnaleźć przynajmniej jedno z rodziców lub rodzeństwo. Wiele osieroconych dzieci zostało adoptowanych i później przez lata szukało swoich korzeni. Wiele dorastało w sanatoriach lub domach dziecka.
Część książki stanowią wykazy nazwiskowe wyzwolonych dzieci – 509 Żydów, 156 Polaków oraz 79 obywateli byłego ZSRS. Ponad pół tysiąca z nich miało w styczniu 1945 r. mniej niż 15 lat. Na najobszerniejszy rozdział złożyły się biogramy 56 spośród wyzwolonych dzieci oraz czworga osób niosących im ratunek. Publikacja zawiera również bogaty materiał ilustracyjny - fotografie i dokumenty, z archiwów i zbiorów prywatnych oraz wybór wspomnień na temat dzieci w Auschwitz.
Przedmowę do książki napisał Chorwat Oleg Mandić, który jako 11-latek został deportowany do Auschwitz. Wraz z matką i babcią został uwieczniony przez sowiecką ekipę filmową na tzw. kronice wyzwolenia. „Wreszcie nadeszła ta noc, z 26 na 27 stycznia 1945 roku, gdy obudził mnie szmer. Pośrodku naszego baraku stał żołnierz Armii Czerwonej. Panował półmrok. Kobiety otoczyły żołnierza, zaczęły go przytulać, całować, poklepywać po ramionach i wszystkie płakały. Chciałem go dotknąć i ja. Nigdy nie udało mi się przywołać w pamięci jego twarzy, ale postać żołnierza, który ponownie zapalił światło mojego życia, odcisnęła się na zawsze w moich wspomnieniach” – napisał.
Niemcy założyli obóz Auschwitz w 1940 r., aby więzić w nim Polaków. Auschwitz II-Birkenau powstał dwa lata później. Stał się miejscem zagłady Żydów. W kompleksie obozowym funkcjonowała także sieć podobozów. W Auschwitz Niemcy zgładzili co najmniej 1,1 mln ludzi, głównie Żydów, a także Polaków, Romów, jeńców sowieckich i osób innej narodowości.
Wydawnictwo Muzeum Auschwitz powstało w 1957 r. Wydało dotychczas kilkaset pozycji w różnych wersjach językowych, w tym publikacje popularno-naukowe, wspomnienia, albumy, katalogi oraz przewodniki. (PAP)
autor: Marek Szafrański
szf/ pat/
