120 dokumentów ilustrujących przygotowania Służby Bezpieczeństwa do wizyty Jana Pawła II na Górnym Śląsku w 1983 r. zgromadzono w wydanej właśnie publikacji katowickiego IPN. Znalazły się w niej m.in. sprawozdania z narad, meldunki i analizy operacyjne.
"Zorza" – to kryptonim ogólnopolskiej operacji realizowanej w 1983 r. przez jednostki Ministerstwa Spraw Wewnętrznych. Celem operacji było zabezpieczenie pobytu papieża Jana Pawła II w Polsce podczas jego drugiej pielgrzymki, trwającej od 16 do 23 czerwca.
Jak przypomina IPN, obok działań skupionych na zapewnieniu bezpieczeństwa papieżowi w ramach operacji prowadzono szereg akcji skierowanych przeciwko osobom i środowiskom, które były zaangażowane w działalność opozycyjną, przeciw tym, których o takie sympatie posądzano, a także – profilaktycznie – wobec osób zupełnie przypadkowych.
„Odbywano liczne rozmowy profilaktyczno-ostrzegawcze, inwigilowano korespondencję, zlecano osobowym źródłom informacji śledzenie wypowiedzi, opisywanie nastrojów, relacjonowanie przygotowań do pielgrzymki. Przez OZI próbowano także wpływać na organizatorów, podpowiadając im rozwiązania wygodne dla Służby Bezpieczeństwa” – przypominają autorzy publikacji.
W książce zebrano 120 dokumentów z okresu od stycznia do sierpnia 1983 r., ilustrujących przygotowania do papieskiej wizyty w Katowicach (20 czerwca 1983 r.) oraz późniejsze podsumowania. W zbiorze znalazły się m.in. sprawozdania z narad gremiów przygotowujących wizytę, analizy operacyjne, meldunki dotyczące nastrojów mieszkańców województwa, dane na temat przewidywanej frekwencji oraz opinie po zakończonej wizycie.
Autorzy przypominają, że druga pielgrzymka Jana Pawła II do ojczyzny odbywała się w skomplikowanej sytuacji politycznej – w kraju obowiązywał jeszcze stan wojenny, a arenę międzynarodową dominowało napięcie między dwoma blokami podzielonymi żelazną kurtyną.
Według wcześniejszych planów papież miał przyjechać do Polski w sierpniu 1982 r., jednak ówczesne władze nie zgodziły się na warunki przedstawione przez stronę kościelną - zniesienie stanu wojennego i zwolnienie internowanych. Władze PRL obawiały się też rozruchów związanych z rocznicą porozumień sierpniowych oraz wykorzystanie przyjazdu papieża do celów politycznych. Ekipa rządząca domagała się także od episkopatu, by wyparł się „Solidarności” i potępił duchownych, wspierających opozycję.
Nową datę pielgrzymki udało się uzgodnić po jesiennych rozmowach, które skupiały się na trzech kluczowych punktach: terminie przyjazdu, trasie pielgrzymki i spotkaniu papieża z Lechem Wałęsą. W marcu 1983 r. prymas Józef Glemp i przewodniczący Rady Państwa Henryk Jabłoński skierowali do papieża oficjalne zaproszenia.
W trakcie drugiej pielgrzymki do Polski Jan Paweł II spotkał się z wiernymi na katowickim lotnisku Muchowiec. Papież przyleciał do Katowic z Poznania, odprawił nabożeństwo maryjne i wygłosił homilię. Mówił m.in. o etyce pracy i godności pracownika. Druga część wizyty miała miejsce w katowickiej katedrze pw. Chrystusa Króla, gdzie papież spotkał się z chorymi i inwalidami pracy.
Książkę pt. "Operacja +Zorza+…" wydała Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu IPN w Katowicach. Dokumenty wybrali i opracowali: Anna Badura, Grzegorz Kołek, Tomasz Marszałek i Agnieszka Przewłoka.
Zgromadzone w archiwum IPN w Katowicach materiały wytworzone przez funkcjonariuszy SB w ramach operacji „Zorza” są podzielone na sześć tomów. Zawierają m.in. zarządzenia, informacje o kontaktach władz z kurią, szczegółowe plany przebiegu uroczystości na Muchowcu i w katedrze, plany zabezpieczenia wizyty, komunikaty i listy pasterskie biskupów oraz opinie księży i świeckich po pielgrzymce na temat homilii, organizacji czy frekwencji. Uzupełnieniem tych dokumentów są materiały wytworzone przez MO (m.in. opracowanie i zabezpieczenie trasy przejazdu papieża, wyznaczenie miejsc ewakuacji, wytyczne dla specjalnej grupy pościgowej).(PAP)
autor: Krzysztof Konopka
kon/ agz/
