Początki niemieckiego obozu Auschwitz II-Birkenau przybliża książka wydana przez Muzeum Auschwitz, której autorzy, opierając się na niepublikowanych dokumentach, przedstawili nowe ustalenia dotyczące chronologii decyzji SS przy tworzeniu obozu.
Polsko-angielska publikacja +Początki obozu Birkenau w świetle materiałów źródłowych+ opowiada — poprzez analizę 100 archiwalnych dokumentów, w większości dotąd niepublikowanych — o genezie obozu oraz pierwszym okresie jego funkcjonowania. Autorami opracowania są historycy Centrum Badań z Muzeum Auschwitz: Igor Bartosik, Łukasz Martyniak oraz Piotr Setkiewicz
Setkiewicz uważa, że jeśli dzieje KL Auschwitz do dziś budzą zainteresowanie, a obóz uważany jest powszechnie za symbol nazistowskiego ludobójstwa, to stało się tak głównie w wyniku podjętej w 1941 r. przez SS decyzji o powstaniu drugiej, znacznie większej jego części, w pobliskiej wsi Brzezinka. "Tam w późniejszych latach wybudowano ogromny kompleks ponad trzystu baraków i osadzono więcej więźniów niż w jakimkolwiek innym niemieckim obozie koncentracyjnym – ok. 90 tys. Tam też powstały wielkie komory gazowe i krematoria" – przypomniał Setkiewicz.
Autorzy przedstawiają w książce wiele nowych ustaleń związanych m.in. z chronologią dość chaotycznych decyzji podejmowanych przez władze SS podczas planowania obozu. "Podstawą do ustalania chronologii decyzji o powstaniu Birkenau były – przez całe powojenne dziesięciolecia - zeznania byłego komendanta Auschwitz Rudolfa Hoessa. (…) Utrzymywał on, że o zamiarze założenia w Birkenau obozu dla 100 tys. jeńców wojennych dowiedział się po raz pierwszy w czasie wizytacji Auschwitz przez Reichsfuhrera SS Heinricha Himmlera 1 marca 1941 r." – przypominają autorzy publikacji we wstępie.
Historycy dowiedli jednak, że przekaz Hoessa nie jest wiarygodny. Nie udało się odnaleźć żadnych informacji wskazujących na istnienie przez wrześniem 1941 r. planów przygotowania Auschwitz do przyjęcia wielkiej liczby nowych osadzonych - jeńców wojennych. W dokumentacji budowlanej KL Auschwitz, aż do połowy września 1941 r. brak wzmianek o jakichkolwiek przygotowań do utworzenia obozu jenieckiego.
Wśród zamieszczonych w książce dokumentów jest natomiast notatka służbowa sporządzona 26 września 1941 r. w biurze budowlanym KL Auschwitz po rozmowie telefonicznej z przedstawicielem Głównego Urzędu Administracji i Gospodarki SS. Z przekazanych informacji wynikało, że podjęto decyzję o utworzeniu obok istniejącego obozu kolejnego, w którym umieszczonych zostanie ok. 50 tys. jeńców wojennych. "Treść pisma sugeruje ogromny pośpiech w budowie obozu oraz brak jakichkolwiek wcześniejszych planów. W krótkim tekście słowo +natychmiast+ powtarza się aż czterokrotnie" – podkreślił Paweł Sawicki z biura prasowego Muzeum.
Historycy zwracają też uwagę na warunki pracy więźniów i jeńców sowieckich, przy jego tworzeniu, oraz problemy ze zdobyciem materiałów budowlanych. Jak mówił Sawicki zamiarem autorów opracowania było także wyjaśnienie, jakie czynniki wpłynęły na wielkość Birkenau, jego kształt i porządek przestrzenny. "Autorzy wykazują dobitnie, że zamierzenia twórców projektów budowlanych odzwierciedlały z góry przyjęte przez nich eksterminacyjne funkcje obozu. Wiele dokumentów świadczy o znaczącym udziale w całym przedsięwzięciu niemieckich prywatnych firm budowlanych" – podkreślił.
Książka jest kontynuacją serii zapoczątkowanej opracowaniem „Początki zagłady Żydów w KL Auschwitz w świetle materiałów źródłowych”, które ukazało się latem 2014 r.
Niemcy założyli obóz Auschwitz w 1940 r., aby więzić w nim Polaków. Auschwitz II-Birkenau powstał dwa lata później. Stał się miejscem zagłady Żydów. W kompleksie obozowym funkcjonowała także sieć podobozów. W Auschwitz Niemcy zgładzili co najmniej 1,1 mln ludzi, głównie Żydów, a także Polaków, Romów, jeńców sowieckich i osób innej narodowości. (PAP)
szf/aszw/
