„Polska i trzy Rosje” - książka, w której prof. Andrzej Nowak opisuje politykę wschodnią Józefa Piłsudskiego i sowiecką próbę podboju Europy w 1920 r. - ponownie trafiła do księgarń. Historyk opisuje w niej wizję geopolityczną Piłsudskiego w kontrze z Rosją „białą”, „czerwoną” i nieimperialną.
Książka - którą wznowiło w tym roku Wydawnictwo Literackie - jest uznawana za jedną z najlepszych analiz polityki wschodniej Józefa Piłsudskiego. W 2001 r. prof. Andrzej Nowak - historyk z Uniwersytetu Jagiellońskiego - otrzymał za nią Nagrodę Klio przyznawaną na Targach Książki Historycznej.
"14 maja 1901 roku Józef Piłsudski uciekł z petersburskiego szpitala dla obłąkanych. Przywódca Polskiej Partii Socjalistycznej (PPS), mający już za sobą pięcioletnie zesłanie, po kolejnym aresztowaniu i dziesięciomiesięcznym pobycie w X Pawilonie Cytadeli warszawskiej dostał się do Szpitala Świętego Mikołaja Cudotwórcy z rozpoznaniem groźnego stanu: psychosis hallucinatoria acuta" - rozpoczyna opowieść prof. Nowak, dodając, że diagnozę, wówczas niespełna 38-letniemu Piłsudskiemu, postawił doktor Iwan Szabasznikow, Buriat, który był doskonale świadomy, że polski więzień symuluje.
"Z więzienia, jakim dla Piłsudskiego była carska Rosja, nie było tak trudno uciec w pojedynkę. Jednak myśl o wyprowadzeniu Polski, a za nią także innych narodów, z murów tego imperium w siódmym roku panowania Mikołaja II istotnie musiała się wydawać raczej objawem choroby psychicznej niż politycznym programem" - pisze prof. Nowak, prowadząc czytelników przez czasy rewolucji, rosyjskiej wojny domowej i pierwsze próby sowietyzacji Europy.
Wydawnictwo Literackie - podkreślając, że prof. Nowak w "fascynujący sposób pokazuje ścieranie się polskich politycznych orientacji wobec zagrożenia ze wschodu oraz problemy z partnerami – Litwą, Białorusią i Ukrainą" - zwraca uwagę, że w nowym wydaniu dodany został obszerny rozdział, obejmujący czas od wiosny do jesieni 1920 roku. "Autor skupia w nim uwagę na zmiennych koncepcjach strategicznych i decyzjach podejmowanych w tym okresie przez bolszewickie kierownictwo, przez Lenina i jego towarzyszy z Politbiura (Trockiego, Lwa Kamieniewa i Stalina)" - podała krakowska oficyna.
"Analizuje improwizowaną wówczas próbę rewolucyjnej zmiany układu geopolitycznego Europy Wschodniej, wyjścia z +czerwonego+ Heartlandu Eurazji na zachód. Co znaczyła ta próba – i jej niepowodzenie latem 1920 roku? Czy chodziło o sowietyzację Polski tylko, czy też Europy Wschodniej, a może całej Europy po prostu? A może w grę również wchodziło odnowienie imperialnej kontroli Moskwy i zgody – na zasadzie rozgraniczenia strefy tej kontroli – z sąsiednim imperium: niemieckim? Jaki wpływ na porażkę tych zamiarów w roku 1920 miała akcja Piłsudskiego, albo inaczej: postawa Polski w tych miesiącach, od maja do października? Na podstawie nowej dokumentacji źródłowej (z postsowieckich archiwów) autor daje nowe odpowiedzi na te pytania" - napisano.
Prof. Nowak podkreślił, że opisana przez niego historia warta jest poznania sama w sobie. "Może jednak także służyć jako przedmiot refleksji nad geopolitycznymi wyzwaniami, które odczytujemy dzisiaj" - zwrócił uwagę we wstępie publikacji, dzięki której czytelnicy poznają m.in. szanse i drogi polityki "rosyjskiej" obozu Piłsudskiego w latach 1914–18, ale także późniejsze wyzwania i ograniczenia polskiej polityki wschodniej.
Prof. Andrzej Nowak jest historykiem, publicystą; w latach 80. XX w. był zaangażowany w działalność opozycyjną - w stanie wojennym był współorganizatorem tzw. Wolnego Uniwersytetu Jagiellońskiego, prowadzącego wykłady z tematów zakazanych dla grup robotniczych. W pracy naukowej prof. Nowak, który stał się specjalistą od spraw sowieckich, zajmuje się głównie historią polityczną i myślą polityczną Europy Wschodniej XIX-XX w. Interesują go także studia porównawcze nad imperiami, pamięć kulturowa w Europie Wschodniej i geopolityka. W 2019 roku prof. Nowak został kawalerem Orderu Orła Białego. W ubiegłym roku otrzymał Nagrodę Mediów Publicznych w kategorii Słowo.(PAP)
nno/ pat/
