Życie codzienne i chwile przy pracy przedwojennych polskich Żydów, ich zaangażowanie w politykę oraz wkład w kulturę i naukę II Rzeczpospolitej utrwalone na zdjęciach znalazły się w albumie "Świat utracony. Żydzi polscy", który trafi do sprzedaży w styczniu.
Publikację Leszka Dulika i Konrada Zielińskiego "Świat utracony. Żydzi polscy. Fotografie z lat 1918-1939" wydaje Boni Libri i Żydowski Instytut Historyczny.
"To imponująca praca pokazująca szerokie spektrum przedstawianego tematu od religii, na której w dużej mierze się koncentrowano do tej pory pokazując różne typy charakterystyczne, poprzez politykę, to co nazywamy obszarem kultury żydowskiej i te najtrudniejsze relacje polsko-żydowskie, czyli problem antysemityzmu. To jest naprawdę olbrzymia skala poruszanych tematów" - powiedział PAP dyrektor ŻIH Paweł Śpiewak, autor wstępu do albumu, przybliżającego dzieje tysiącletniej obecności Żydów na ziemiach polskich.
Jak zaznaczył fotografie stanowiące trzon publikacji są wyjątkowe pod względem artystycznym, ale przede wszystkim z uwagi na przedstawianą tematykę. "Widać na nich to niezwykłe zróżnicowanie żydowskiego życia codziennego, zaangażowania w życie zawodowe m.in. handel, ale także społeczne, polityczne i kulturalne. Obserwujemy bogactwo typów ludzkich - robotników i handlarzy na targowiskach, ale także inteligentów czy artystów" - opowiadał Śpiewak.
Fotografie są podzielone na osiem segmentów tematycznych: "Miasto, miasteczko, wieś", "Życie codzienne i praca", "Wiara i życie", "W społeczeństwie", "Antysemityzm", "W świecie polityki", "Emigracja" oraz "Kultura i nauka" poprzedzonych krótkimi wprowadzeniami. Każde ze zdjęć jest opatrzone rozbudowanym opisem. Na końcu publikacji zamieszczono indeks miejsc i osób.
Na zdjęciach przedstawiono życie codzienne Żydów zarówno w małych miejscowościach, jak i w większym miastach takich jak Warszawa, Kraków, Łódź czy Wilno. Widzimy członków społeczności różnych zawodów od drobnych handlarzy, szewców czy tkaczy, przez subiektów sklepowych po zamożnych właścicieli domów handlowych. Obserwujemy udział w praktykach religijnych i często kunsztownie zdobione synagogi, rodzinne uroczystości takie jak wesele, ale także uczestnictwo Żydów w obchodach rocznic państwowych np. powstania styczniowego czy uchwalenia Konstytucji 3 Maja.
Fotografie przybliżają również szeroko rozwinięte żydowskie szkolnictwo czy ruch towarzystw sportowych. Jeden z segmentów poświęcono manifestacjom i incydentom antysemickim. Zdjęcia ukazują też udział Żydów w życiu politycznym II Rzeczpospolitej jako posłów i senatorów czy działaczy partyjnych. Autorzy ukazali także ruch emigracji polskich Żydów do Palestyny. Album zamyka część poświęcona ich wkładowi w kulturę i naukę międzywojennej Polski przedstawiająca sylwetki m.in. twórcy esperanto Ludwika Zamenhoffa, pianisty Władysława Szpilmana, poety Bolesława Leśmiana oraz prozaika i malarza Brunona Schulza.
"Wiele jest fotografii panoramicznych, przybliżających głębię tych przedwojennych miasteczek żydowskich, sztetli. I w tym sensie to także jest bardzo ciekawe. To nie są tylko zdjęcia jakichś bardziej znanych fotografów żydowskich jak Menachem Kipnis, ale jest też plejada wyśmienitych zdjęć w sensie technicznym i plastycznym wykonanych przez innych, czasem nieznanych autorów. To naprawdę wyjątkowa publikacja" - dodał dyrektor ŻIH.
Album ma trafić do sprzedaży w styczniu. Planowane są jego edycje także w innych językach m.in. angielskim i hebrajskim. (PAP)
akn/ agz/
