„Teza Patryka Pleskota o mojej potrójnej tożsamości (polsko-francusko-żydowskiej) wzbudziła we mnie dodatkowe zainteresowanie. Nigdy nie łączyłem tych płaszczyzn tożsamościowych. Nagle uświadomiłem sobie, wędrując od korzeni rodzinnych po dzień dzisiejszy, że nie uda mi się uciec od potrójnej autoidentyfikacji, bez względu na wagę każdego z tych tożsamościowych punktów odniesienia” – pisze Georges Mink.
Georges Mink (ur. 1946) jest socjologiem specjalizującym się w problematyce bloku wschodniego, prezesem International Council for Central and East European Studies, emerytowanym dyrektorem ds. badań przy francuskim Centrum Badań Naukowych CNRS i profesorem Kolegium Europejskiego w Natolinie. Czynnie wspomagał opozycję w PRL, blisko znał wielu jej działaczy. Lobbował w kołach rządowych i intelektualnych na rzecz „Solidarności”.
Książka Patryka Pleskota to tzw. biografia mówiona, przygotowana na wzór opublikowanej wcześniej przez autora książki o Sewerynie Ozdowskim („Polska –Australia – „Solidarność”. Biografia mówiona Seweryna Ozdowskiego”). Podobnie, jak w przypadku tamtej publikacji, również i teraz Pleskot skupił się wokół problematyki emigracji, protestów z 1968 roku oraz „Solidarności”. W odróżnieniu jednak do wywiadu z Ozdowskim, tym razem autor miał do dyspozycji wiele klasycznych materiałów źródłowych – przede wszystkim dokumentów wytworzonych przez Służbę Bezpieczeństwa PRL. Możliwe było również zestawienie relacji świadka z dokumentacją archiwalną, a wycinki prasowe udostępnione przez Minka oraz fotografie dopełniają narrację.
„Życie Georges’a Minka to prawdziwa kronika drugiej połowy XX wieku. Dzięki pamięci rodzinnej zaś w jego opowieści możemy odnaleźć specyficzne i dramatyczne obrazy z życia polsko-francusko-żydowskiej rodziny z pierwszych dekad stulecia. Fascynacja komunizmem, emigracja, wojna domowa w Hiszpanii, ruch oporu i niemieckie obozy koncentracyjne w czasie drugiej wojny światowej, powojenne wybory, inicjacja polityczna, pierwsze przejawy niezależnego myślenia, dysydentyzm, studia, ponowna emigracja (czy reemigracja), protesty marcowe w Polsce, protesty majowe w Paryżu, kariera naukowa we Francji, perypetie ze Służbą Bezpieczeństwa, narodziny opozycji demokratycznej w PRL, wreszcie wsparcie dla jawnej, a następnie podziemnej „Solidarności” – to tylko część tematów przewijających się w bogatych wspomnieniach prof. Minka” – pisze Patryk Pleskot.
Jak zauważa Pleskot, Georges Mink miał zadziwiającą zdolność do znajdywania się w ważnym dla „wielkiej historii” czasie i miejscu. Jeszcze jako młody chłopak zaangażował się w Klub Poszukiwaczy Sprzeczności. Tuż po rozpoczęciu studiów socjologicznych na Uniwersytecie Warszawskim w 1964 roku, trafił na seminarium słynnego etnologa Claude’a Lévi-Straussa. Przemycał dysydencki „List otwarty do członków PZPR” w 1966 roku, a w maju roku 1968 chodził w Paryżu po barykadach. W lipcu 1980 roku był w Polsce, a miesiąc później organizował pierwsze wsparcie materialne dla rodzącej się „Solidarności”. W czasie wizyty delegacji „Solidarności” w październiku 1981 roku Mink był właściwie jedyną osobą dopuszczoną z zewnątrz do Lecha Wałęsy. W nocy z 12 na 13 grudnia 1981 roku komentował na żywo wydarzenia z Polski w państwowej telewizji francuskiej. Obserwował bezpośrednio polską transformację ustrojową, a także znalazł się w Berlinie akurat wtedy, gdy w listopadzie 1989 roku runął mur.
Jak ocenia Patryk Pleskot, świadectwo Minka „jest cennym źródłem przyczyniającym się do zrozumienia złożonej rzeczywistości XX wieku w kontekście polskim. Źródłem subiektywnym, jednostkowym, ale fascynującym. Czytelnik nie musi przyjmować punktu widzenia świadka, charakterystycznego dla przedstawiciela centrolewicowej inteligencji. W tego typu świadectwach nie chodzi jednak o to, by się z nim zgadzać lub im zaprzeczyć, tylko by przez nie móc coś zrozumieć i czegoś się dowiedzieć”.
Książka „Tam i... z powrotem. Georges Mink w słowach, dokumentach, obrazach” Patryka Pleskota ukazała się nakładem Instytutu Pamięci Narodowej, w ramach centralnego projektu badawczego „Polska emigracja niepodległościowa 1945–1990”.
Anna Kruszyńska (PAP)
akr/
