Wilno, Litwa, 01 listopada 2025 r. Wileńska Rossa w Dniu Wszystkich Świętych, 1 bm. Pomnik Czarny Anioł (grób Izabelli Salmonowiczówny). Fot. PAP/Valdemar Doveiko
Na wileńskiej Rossie odnowiono w tym roku 17 pomników w ramach prac prowadzonych przez Społeczny Komitet Opieki nad Starą Rossą, Instytut Pamięci Narodowej oraz Fundację Pomoc Polakom na Wschodzie. Prace finansowane są z funduszy polskiego Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
- Trzynaście pomników odnowiliśmy z naszych funduszy. Odnowę dwóch pomników sfinansował Instytut Pamięci Narodowej, a dwóch kolejnych - Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego przy współpracy z Fundacją Pomoc Polakom na Wschodzie im. Jana Olszewskiego – poinformował PAP prezes Społecznego Komitetu Opieki nad Starą Rossą Dariusz Żybort.
Organizacja ta została założona w 1990 r. z inicjatywy i przy wsparciu Jerzego Waldorffa, prezesa Społecznego Komitetu Opieki nad Powązkami. Działalność Komitetu to przede wszystkim opieka nad pomnikami na Rossie, a także ich renowacja. W ciągu 35 lat działalności dzięki staraniom Komitetu na Rossie odnowiono 236 pomników nagrobnych i wzniesiono pięć nowych.
- Początkowo pieniądze na ratowanie Rossy pochodziły głównie z kwest na warszawskich Powązkach. Teraz większość pieniędzy pozyskujemy, realizując własne akcje – podkreślił Żybort.
Od 12 lat na początku listopada na cmentarzach Wileńszczyzny organizowane są kwesty na rzecz Rossy. Kwestuje się też na Rossie, nie tylko 1 i 2 listopada, ale również w długie weekendy, gdy do Wilna przyjeżdża dużo turystów z Polski: na początku maja, na Boże Ciało, na Święto Wojska Polskiego. Polscy przewodnicy w Wilnie sprzedają cegiełki na renowację Rossy.
W tym roku Komitet wydał na odnowę pomników 30 tys. euro, zgromadzonych podczas tych akcji.
Prace renowacyjne będą kontynuowane w przyszłym roku. Wytypowano pomniki i rozpoczęto przygotowywanie kosztorysów, by wiosną przystąpić do pracy.
- O tym, jaki pomnik należy odnowić, decyduje, kto w danym grobie spoczywa, walory artystyczne pomnika bądź zaangażowane poszczególnych osób – powiedział Żybort.
W tym roku na Rossie odnowiony został m.in. pomnik Czesława Jankowskiego - poety, publicysty, tłumacza i działacza, który przez ponad pół wieku kształtował życie kulturalne i polityczne Wilna. - Odnowa tego pomnika była w naszych planach, ale z prośbą o nią zwróciła się też rodzina Jankowskiego z Polski i sfinansowała część prac – przekazał Żybort.
Rossa jest najstarszym cmentarzem Wilna, została założona w 1801 roku. Cmentarz składa się z kilku części: Starej Rossy, Nowej Rossy i Cmentarzyka Wojskowego z Mauzoleum Matka i Serce Syna, czyli marszałka Józefa Piłsudskiego.
Na obszarze ponad 10 hektarów znajduje się około 26 tys. nagrobków, pomników, grobowców. Spoczywają tu m.in. profesorowie wileńskiego Uniwersytetu Stefana Batorego, są też groby archeologa i pisarza Eustachego Tyszkiewicza, rzeźbiarza i architekta Antoniego Wiwulskiego, malarzy Franciszka Gucewicza i Franciszka Smuglewicza oraz groby dwojga dzieci Stanisława Moniuszki.
Na Rossie pochowani są również: ojciec litewskiego odrodzenia narodowego Jonas Basanaviczius, malarz i kompozytor Mikalojus Konstantinas Cziurlionis, pisarze Vincas Mykolaitis-Putinas, Balys Sruoga, Petras Cvirka, a także wiele innych osób zasłużonych dla Polski, Litwy i Wilna.
Z Wilna Aleksandra Akińczo (PAP)
aki/ mw/ akl/
