Papież Juliusz II. Fot. Wikimedia Commons
21 lutego przypada 500. rocznica śmierci najbardziej znanego papieża doby renesansu, Juliusza II, znakomitego wodza, męża stanu, który umocnił Państwo Kościelne, mecenasa wielkich artystów m.in. Michała Anioła i Rafaela.
Juliusz II urodził się 5 grudnia 1443 r. w Albisoli koło Savony jako Gulliano della Rovere; był bratankiem generała zakonu franciszkanów Francesco della Rovere, późniejszego papieża Sykstusa IV.
Sam też wstąpił do zakonu franciszkanów, jednak nie złożył ślubów zakonnych. Studiował prawo w Perugii. Kiedy stryj został papieżem zaczął szybko awansować w hierarchii kościelnej. W 1471 r. został arcybiskupem w Carpentras koło Awinionu, a następnie kardynałem-prezbiterem. W 1474 r. otrzymał funkcję legata w Awinionie i urząd protektora zakonu św. Franciszka.
Prowadził liczne prace budowlane na terenie Rzymu. W miejscu grożącej zawaleniem bazyliki konstantyńskiej rozpoczął budowę nowej bazyliki św. Piotra. Zadanie to powierzył architektowi i malarzowi Donato Bramantemu. Prace rozpoczęto w 1506 r. Trwały 100 lat.
Dwadzieścia lat po śmierci stryja - w 1504 r. - został wybrany na papieża. Marzył o zjednoczeniu Italii pod swoim sztandarem. Dla obrony papiestwa sprowadził do Watykanu 150 szwajcarskich najemników, którzy utworzyli Gwardię Szwajcarską. Prowadził wojny z Perugią i Wenecją, rozprawił się ze zbuntowanymi kardynałami Pizy i Mediolanu. Osobiście prowadził kampanie wojenne.
Jednocześnie Juliusz II nie zaniedbywał obowiązków zwierzchnika Kościoła. W 1505 r. wydał bullę potępiającą i zakazującą stosowanie symonii, czyli kupowania urzędów kościelnych i handlowania odpustami, a w 1511 r. zwołał sobór lateraneński.
Prowadził liczne prace budowlane na terenie Rzymu. W miejscu grożącej zawaleniem bazyliki konstantyńskiej rozpoczął budowę nowej bazyliki św. Piotra. Zadanie to powierzył architektowi i malarzowi Donato Bramantemu. Prace rozpoczęto w 1506 r. Trwały 100 lat; wraz z kolejnymi budowniczymi, zmieniały się koncepcje i plany.
W 1505 r. zachwycony rzeźbami Michała Anioła Juliusz II zlecił mu budowę swego pomnika grobowego; prace naznaczone starciami z papieżem i długimi przerwami trwały przez kilkadziesiąt lat (znane są co najmniej cztery monumentalne projekty), nie zostały ukończone. Głównymi wykonanymi rzeźbiarskimi fragmentami są figura siedzącego Mojżesza datowana na lata 1515–16 (od 1545 r. stanowią element nagrobka w kościele św. Piotra w Okowach w Rzymie) oraz dwa posągi tzw. niewolników (znajdujące się w Luwrze).
W trakcie jednej z przerw w pracach nad nagrobkiem Juliusz II zlecił Michałowi Aniołowi wykonania dekoracji sklepienia Kaplicy Sykstyńskiej, czyli kaplicy papieskiej w Pałacu Watykańskim. Według Giorgio Vasariego, Michał Anioł bronił się przed tym zleceniem, tłumacząc się tym, że nie jest malarzem (za zleceniem mieli podobno miał stać zazdrosny o łaski papieża Bramante). Juliusz II nie ustąpił. Zgodził się jednak na zmianę tematu fresku; zamiast 12 apostołów - jak chciał papież - powstało dziewięć scen ukazujących stworzenie świata (najsłynniejsza z nich to stworzenie Adama). Prace nad sklepieniem trwały cztery lata. Podczas nich miało dość do kilku scysji pomiędzy zniecierpliwionym papieżem a artystą. Papież znany z gwałtownego charakteru miał według przekazów grozić Michałowi Aniołowi, że zrzuci go z rusztowań pod sklepieniem.
Juliusz II zlecił Michałowi Aniołowi wykonania dekoracji sklepienia Kaplicy Sykstyńskiej, czyli kaplicy papieskiej w Pałacu Watykańskim. Prace nad sklepieniem trwały cztery lata.
We fragmencie fresku przedstawiającego trzeci i czwarty dzień stworzenia artysta miał nadać Stwórcy rysy twarzy papieża Juliusza II. Najsłynniejszym jego wizerunkiem jest portret namalowany przez Rafaela w latach 1511-1512 (w zbiorach National Gallery w Londynie); stał się on na długo wzorem portretu papieskiego.
Na zlecenie Juliusza II pracował też specjalnie ściągnięty przez niego do Rzymu Rafael. Papież nie chciał bowiem mieszkać w apartamentach po swoim poprzedniku Aleksandrze II Borgii. Wybrał inne miejsce w Pałacu Watykańskim. Do dekoracji czterech połączonych z sobą pomieszczeń w północnym skrzydle wybrał właśnie Rafaela. Apartamenty te ozdobione przez malarza freskami (m.in. Szkoła Ateńska, Parnas) nazywane są dziś Stanzami Rafaela, od stanze, czyli pokoje.
Juliusz II zlecił też Rafaelowi w 1512 r. namalowanie obrazu do kościoła św. Sykstusa w Piacenzie, przedstawiającego objawienie Matki Boskiej z nowo narodzonym Zbawicielem. Znany jest on powszechnie jako Madonna Sykstyńska (znajduje się w zbiorach Galerii Obrazów w Dreźnie; kupił go w XVIII w. od benedyktynów August III, elektor saski i król Polski).
To nie jedyne zasługi Juliusza II na polu kultury. W 1506 r. na rzymskim wzgórzu Oppio została o odkryta starożytna rzeźba przedstawiająca Laokoona i jego synów walczących z wężami morskimi (tzw. Grupa Laokoona). Papież kazał wystawić ją w Watykanie na widok publiczny; uważane jest to za początek przyszłych Muzeów Watykańskich.
Juliusz II zmarł w 1513 roku w Rzymie w wieku 69 lat. Pochowany został w podziemiach Bazyliki św. Piotra - Grotach Watykańskich, w skromnym grobowcu swego stryja Sykstusa IV.
Miał jedno nieślubne dziecko - córkę Felice z Lukrezią Normanni. (PAP)
dsr/ ls/
