MKiDN stoi na stanowisku, że udział w Festiwalu Malta w 2017 r. Olivera Frljića był „sprzeczny z założeniami tego wydarzenia”, co dawało resortowi prawo do cofnięcia dotacji dla imprezy - tak MKiDN odniosło się do wyroku, nakazującego wypłatę festiwalowi zaległej kwoty wraz z odsetkami.
Sprawa dotyczy dotacji, której Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego nie wypłaciło, mimo umowy, na organizację Malta Festival Poznań w 2017 r. Bezpośrednim powodem wstrzymania dotacji przez wicepremiera, ministra kultury Piotra Glińskiego był fakt, że jednym z kuratorów festiwalu w 2017 r. był Oliver Frljić, chorwacki reżyser kontrowersyjnego spektaklu "Klątwa".
Sąd Okręgowy w Warszawie zdecydował o wypłacie zaległej dotacji fundacji w kwietniu 2019 r. Resort kultury odwołał się od tego wyroku. W środę Sąd Apelacyjny w Warszawie oddalił apelację resortu kultury w tej sprawie, uznając ją za bezzasadną; tym samym utrzymał w mocy wyrok pierwszej instancji. Oznacza to, że Skarb Państwa - Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego - ma wypłacić organizatorowi Malta Festival Poznań 300 tys. zł wraz z odsetkami.
Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego w przesłanym PAP komunikacie podało, że "do czasu zapoznania się z uzasadnieniem nie komentuje wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie". Jednak, jak zaznaczono, "MKiDN stoi na stanowisku, że udział w Festiwalu Malta w 2017 roku jednego z kuratorów był sprzeczny z zasadniczymi założeniami tego wydarzenia. Ponieważ sprzeczność ta ujawniła się już po przyznaniu dotacji, dotację anulowano. Tryb wydania postanowienia apelacyjnego w tej sprawie wykluczył możliwość przedstawienia przed sądem argumentów Ministerstwa".
W uzasadnieniu sąd wskazał jednak m.in., że ministerstwo już w 2015 roku wiedziało, że Oliver Frljić będzie kuratorem festiwalu, dlatego jego zaangażowanie w festiwalem nie mogło doprowadzić do nieprzyznania Fundacji Malta dotacji celowej.
Resort kultury zwrócił uwagę, że w kolejnych latach Fundacja Malta otrzymywała (przyznawane także po 2017 r.) dotacje na organizację Festiwalu w wysokości odpowiednio: w 2018 r. – 300 000 zł, w 2019 r. – 200 000 zł oraz w 2020 r. – 300 000 zł.
W ocenie MKiDN "to dowodzi, że wszelkie komentarze przedstawicieli Fundacji dotyczące rzekomej +cenzury+ są nieprawdziwe i mogą być traktowane jako naruszenie dobrego imienia MKiDN, podobnie jak wypowiedzi sugerujące brak transparentności w wydatkowaniu środków publicznych".
Jak wskazano "zgodnie z zapisami umowy z 7 czerwca 2016 r., Fundacji Malta przyznano łącznie 900 000 zł na realizację Festiwalu w latach 2016-2018, po 300 000 zł na każdą edycję. Szczegółowe ustalenia finansowe, prawa i obowiązki stron precyzować miały odrębne umowy dotyczące każdej edycji festiwalu, sporządzone na podstawie wniosków o dofinansowanie złożonych odpowiednio w latach 2017 i 2018 r., zawierających koszty, źródła finansowania oraz harmonogram wydarzeń".
Resort kultury zwrócił uwagę, że "w głównym wniosku Fundacji Malta zapewniano, że Festiwal jest +inkluzywnym wydarzeniem społeczno-artystycznym, włączającym odbiorcę w dialog i działanie, otwierającym go na doświadczenie sztuki+. "Tymczasem dokonania i wypowiedzi wskazanego na kuratora edycji Festiwalu w 2017 r. Olivera Frljića, które miały miejsce już przyznaniu dotacji, stały w jaskrawej sprzeczności z takim założeniem".
MKiDN podał, że reżyser publicznie deklarował, iż: +sztuka powinna zawsze przekraczać normy społeczne+. Przytoczono również wypowiedź artysty z wywiadu dla Gazety Wyborczej, w którym mówił, że interesuje go "bunt tej wspólnoty".
W ocenie ministerstwa kultury Frlijć swoimi działaniami "wywoływał głębokie konflikty i falę protestów społecznych". Na potwierdzenie tej tezy podano przykłady spektakli w jego reżyserii - niedoszłą premierę "Nie-Boskiej komedii" w Starym Teatrze (2013 r.), "Naszą przemoc, waszą przemoc" na Festiwalu Prapremier w Bydgoszczy (2016 r.) oraz "Klątwę" w warszawskim Teatrze Powszechnym (2017 r.). Dwa ostatnie wydarzenia, które według ministerstwa są "szczególnie bulwersujące i wywołujące ostre protesty społeczne", nastąpiły już po przyznaniu dotacji.
"Frljić swoimi działaniami nie tylko więc nie +otwiera odbiorcy na doświadczenie sztuki+, ale przeciwnie: zraża dużą część społeczeństwa do instytucji teatru. Tym samym jego udział w Festiwalu Malta zrodził obawy o przebieg tego wydarzenia zgodny z założeniem przedstawionym we wniosku" - oceniono.
Według MKiDN przytoczone powyżej fakty świadczą o tym, że "wydarzenie, na którego realny kształt miał mieć wpływ Oliver Frljić, zagrażać mogło również podstawowym zasadom współżycia społecznego, których obrona w wymiarze kulturowym jest m.in. powinnością ministra kultury i dziedzictwa narodowego".
W opinii ministra kultury, "spektakl teatralny może i powinien stawiać trudne pytania, prowokować do refleksji i dialogu, jednak w żadnym wypadku nie powinien funkcjonować jako detonator społecznego konfliktu, jak +dzieła+ Frljića". Jak podano, "w związku z tym, odwołując się do zobowiązań sformułowanych we wniosku Fundacji Malta, minister uznał, iż Festiwal pod kuratelą Oliviera Frljića nie gwarantuje +włączenia odbiorcy w dialog+ i +otwarcia go na doświadczenie sztuki+, a może konfliktować znaczną część publiczności z teatrem i zniechęcić do udziału w tym wydarzeniu.
Tym samym, w ocenie ministra, wnioskodawca naruszył warunki umowy zawartej z MKiDN, co było powodem odmowy finansowania przez MKiDN festiwalu Malta w 2017 roku. Jednocześnie MKiDN od początku deklarowało gotowość do podjęcia rozmów w celu zmian w zakresie finansowania wydarzenia i przyznania tych środków w latach przyszłych, pod warunkiem przestrzegania umowy, w szczególności pod względem braku zagrożeń dla norm społecznych, kulturowych i obyczajowych.
W 2016 r. Fundacja Malta zawarła trzyletnią umowę na organizację poznańskiej imprezy, na mocy której MKiDN zobowiązało się do wypłaty dotacji celowych co roku. Jednak w 2017 r. do wypłaty dotacji nie doszło. Bezpośrednim powodem wstrzymania jej przez wicepremiera, ministra kultury Piotra Glińskiego był fakt, że jednym z kuratorów festiwalu w 2017 r. był Oliver Frljić, chorwacki reżyser kontrowersyjnego spektaklu "Klątwa".
5 czerwca 2018 r. Fundacja Malta, złożyła pozew przeciwko Ministerstwu Kultury i Dziedzictwa Narodowego o zapłatę 300 tys. zł w związku z niewypłaceniem przez Ministerstwo wskazanej kwoty, jako dotacji celowej na organizację festiwalu w 2017 r.
W kwietnia 2019 r. Sąd Okręgowy w Warszawie przyznał Fundacji Malta kwotę 300 tys. zł wraz z odsetkami od Skarbu Państwa - Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. W uzasadnieniu sąd wskazał, że zobowiązanie to miało charakter czysto kontraktowy, a zapisy umowy z 2016 r. na wypłatę dotacji celowych w latach 2016-18 na organizację Malta Festival Poznań nie budziły wątpliwości.
Sąd podkreślił, że umowa uprawniała ministerstwo do zmniejszenia opłaty tylko w ściśle określonej sytuacji - jednak w tej sprawie nie miała ona miejsca. Wskazał ponadto, że ministerstwo już w 2015 r. wiedziało, że Oliver Frljić będzie kuratorem festiwalu, dlatego jego osoba nie mogła doprowadzić do nieprzyznania Fundacji Malta dotacji celowej.
Od powyższego wyroku Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego złożyło apelację. Sąd Apelacyjny w Warszawie na posiedzeniu niejawnym zdecydował o jej oddaleniu.
Poznański Międzynarodowy Festiwal Teatralny Malta powstał w 1991 r. jako platforma prezentacji sztuki eksperymentalnej, offowej. Obecnie jest jedną z najważniejszych imprez kulturalnych w Europie Środkowo-Wschodniej. (PAP)
Autor: Olga Łozińska, Katarzyna Krzykowska
oloz/ksi/aszw/
