Roman Palester. Fot. NAC
Wydaniem publikacji "Słuch absolutny. Niedokończona autobiografia", zawierającej fragmenty biografii i spuścizny epistolograficznej z czasów II wojny, oraz trzech płyt z utworami kompozytora Romana Palestra uczczono 110. rocznicę jego urodzin.
Podczas wtorkowej konferencji prasowej poświęconej wydawnictwom podkreślono, że Roman Palester należy do grona najwybitniejszych polskich kompozytorów XX w. Zofia Helman, autorka opracowania publikacji "Słuch absolutny. Niedokończona autobiografia i listy z lat wojny" zaznaczyła, że to nieukończona autobiografia Palestra i fragmenty jego bardzo obszernej spuścizny epistolograficznej z czasów II wojny. Rozpoczyna ją wstęp prof. Helman, która jest znawczynią twórczości kompozytora. Publikacja obejmuje okres od początku jego życia, czyli 1907 r. do 1925 r. - czyli jego przyjazdu do Warszawy.
"Brakuje niestety dalszego ciągu okresu międzywojennego. Później mamy fragmenty wspomnień z lat wojny i listy z tego czasu od 1940 do 1945 r. Kanwą pierwszej części książki jest życie kompozytora od miejsca urodzenia przez różne miejscowości, w których mieszkał, co było związane z pracą jego ojca lekarza, po przeprowadzkę jego rodziny do Warszawy. Ciekawe jest ujęcie tej autobiografii. To coś więcej niż tylko wspomnienia. Znaczna część to refleksje kompozytora na temat tych ludzi i czasów. I to refleksje bardzo osobiste, człowieka dojrzałego, który patrzy na to już z perspektywy" - opowiadała Helman.
Druga część książki to listy Palestra do rodziny Przypkowskich z Jędrzejowa. "Przedstawiają one z jednej strony życie codzienne w latach wojny i okupacji, a także refleksje na temat jego muzyki i wykonań utworów. Oczywiście jak wiadomo o wielu sprawach nie można było wówczas pisać w sposób otwarty i wiele treści jest zaszyfrowanych, dlatego pozwoliłam sobie uzupełnić niektóre z nich przypisami. Trzecią część książki stanowią fragmenty wspomnień Palestra z lat wojny, gdzie autor poświęca swoją uwagę kompozycjom napisanym w tamtym okresie. Treść uzupełniają ilustracje, reprodukcje kompozycji Palestra i jego listów" - powiedziała.
Spuścizna kompozytora znajduje się w zbiorach Biblioteki Uniwersytetu Warszawskiego. "To jedna z niewielu spuścizn kompozytorskich w naszym archiwum tak kompletna. Mamy wspaniały zespół rękopisów, autografów i szkiców kompozytora, którego metoda pracy polegała na nieustannym poprawianiu swoich dzieł i stwarzaniu ich nowych wersji. Posiadamy także wspaniały zespół korespondencji, dokumentów biograficznych i dokumentację współpracy Palestra z Radiem Wolna Europa w postaci zespołu skryptów i audycji" - relacjonował Piotr Maculewicz z BUW.
W związku ze 110. rocznicą urodzin Palestra ukazały się także trzy wydawnictwa płytowe. "Szymanowski/Palester - Kwartety smyczkowe" obejmuje II Kwartet Szymanowskiego i oba zachowane Kwartety Romana Palestra (II i III) w wykonaniu kwartetu Apollon Musagete Quartett.
"Roman Palester - Muzyka fortepianowa 1" - to pierwsze fonograficzne utrwalenie muzyki fortepianowej Palestra z lat 70. Płyta zawiera prawykonania fonograficzne utworów Palestra: "I Sonata", "Wariacje", "Passacaglia" i "Esspressioni" w wykonaniu Jakuba Tchorzewskiego. "Roman Palester - Muzyka wokalno-instrumentalna" to pierwsza monograficzna płyta z muzyką wokalno-instrumentalną Palestra zawierająca jego trzy dzieła - "Kołacze", "Trzy wiersze Czesława Miłosza" i "Listy do Matki".
Roman Palester urodził się 28 grudnia 1907 r. w Śniatyniu (obecnie Ukraina). Grę na fortepianie rozpoczął w wieku siedmiu lat. Studiował pianistykę w Konserwatorium Muzycznym we Lwowie, potem kompozycję Warszawie. Był też słuchaczem historii sztuki na UW.
Komponował muzykę symfoniczną, kameralną, a także teatralną i filmową. Był autorem muzyki do wielu filmów, w tym "Zakazanych piosenek", "Ostatniego etapu", "Dziewcząt z Nowolipek". Jest również kompozytorem znanej polskiej piosenki, napisanej do filmu "Zabawka" (1933) "Baby, ach te baby" ze słowami Jerzego Nela, a wykonywanego oryginalnie przez Eugeniusza Bodo.
W 1947 r. wyjechał do Paryża jeszcze bez zamiaru pozostania na emigracji, na którą zdecydował się dwa lata później. Nie mógł pogodzić swej twórczości z wymogami obowiązującego w kraju realizmu socjalistycznego. "Nie potrafiłem kłamać" - powtarzał w licznych wywiadach. W latach 1952-72 prowadził dział kulturalny RWE. Jego najbardziej znane autorskie programy to "Okno na Zachód", "Muzyka obala granice", "Reflektorem po kraju".
W kraju został objęty całkowitą cenzurą. Jego nazwiska nie można było wymieniać nawet w przypisach. Zakaz wykonywania jego muzyki cofnięto dopiero w 1977 r. Kompozytor odwiedził Polskę tylko raz w 1983 r., gdy wykonywano w Krakowie jego "Hymnus pro gratiarum Actione". Kolejna wizyta (w 1987 r. na 80. rocznicę urodzin) nie doszła do skutku z powodu złego stanu zdrowia kompozytora, który zmarł dwa lata później 27 sierpnia 1989 r. w Paryżu. Pochowany został na cmentarzu polskim w Montmorency. (PAP)
autor: Anna Kondek-Dyoniziak
akn/ agz/
