Dyrektor Azerbejdżańsko-Amerykańskiej Fundacji Muzycznej Jamila Javadova-Spitzberg podczas koncertu muzyki organowej z okazji 32. rocznicy zbrodni popełnionej na ludności cywilnej miasta Chodżaly. Warszawa, 22.02.2024. Fot. PAP/T. Gzell
Prof. Jamila Javadova-Spitzberg z Azerbejdżanu zagrała koncert organowy w warszawskim kościele św. Aleksandra, upamiętniający masakrę 613 azerskich cywilów w Chodżałach w lutym 1992 r. popełnioną przez oddziały ormiańskie.
"Dzisiejszym koncertem chcemy upamiętnić 613 cywilnych ofiar - dzieci, kobiet i osób w starszym wieku, które zginęły 26 lutego 1992 r. w Chodżałach. To była największa masakra cywilów z Azerbejdżanu podczas wojny o Górski Karabach. Tragedia sprzed 32 lat uświadamia nam, jak istotna jest ochrona cywilów podczas każdego konfliktu zbrojnego. Jesteśmy tu po to, aby szukać sprawiedliwości, a nie zemsty" - powiedziała PAP ambasador Azerbejdżanu w Polsce, Nargiz Gurbanova.
"#JusticeForKhojaly to nie tylko tytuł dzisiejszego koncertu w Warszawie, ale także tytuł naszej kampanii, którą prowadzimy od lat na całym świecie" - wyjaśniła.
Władze Azerbejdżanu chcą, aby międzynarodowa społeczność uznała mord w Chodżałach za akt ludobójstwa lub zbrodnię przeciwko ludzkości.
Podczas koncertu muzyki organowej w wykonaniu dyrektor Azerbejdżańsko-Amerykańskiej Fundacji Muzyczne prof. Jamila Javadova-Spitzberg wykonała m.in. Psalm 72 Jaquesa van Oortmersena, sonatę organową Felixa Mendelssohna Bartholdy'ego, "Odę Pogrzebową" Gara Gareyeva, "Hell und Dunkel" Sofii Gubaiduliny, "Mugham Fantasy" Vasifa Adigezalova oraz utwór Felixa Borowskiego.
Do masowej egzekucji na azerskiej ludności cywilnej, która miała miejsce w nocy 25/26 lutego 1992 r. w mieście Chodżały (azer. Xocali) podczas czasie ormiańsko-azerskiej wojny o Górski Karabach.
Przed wybuchem wojny w 1988 r. Chodżały liczyły siedem tys. mieszkańców. W październiku 1991 r. siły ormiańskie zablokowały drogę łączącą Chodżały z Agdam - zaopatrzenie było dostarczane drogą powietrzną. Miasto było bronione przez ok. 150-160 żołnierzy.
25 lutego 1992 r. do miasta wkroczyły pierwsze oddziały ormiańskie, wspierane przez rosyjski 366. Pułk Strzelców Zmotoryzowanych, który jeszcze od czasów ZSRS stacjonował w rejonie Chankendi i Stepanakertu. Z miejscowości Chodżały wyruszyła kolumna cywilnych uchodźców. Gdy zbliżyła się do granicy z Azerbejdżanem, oddziały ormiańskie otworzyły ogień. Kolumna uciekinierów rozproszyła się, część próbowała uciekać, inni zostali schwytani przez siły ormiańskie w okolicach wsi Nachiczewanik i Pirdżamał.
W Chodżałach pozostało kilkaset osób, ukrywających się w domach i w piwnicach. Część z nich padła ofiarą ostrzału artyleryjskiego. Władze azerskie szacują, że w nocy i w godzinach porannych 26 lutego 1992 r. zginęło łącznie co najmniej 613 osób, w tym 106 kobiet, 83 dzieci oraz 70 osób w podeszłym wieku. Część ofiar torturowano. Co najmniej 421 osób doniosło rany, a 150 osób uznano za zaginione.
Podczas wojny o Górski Karabach w latach 1988-94 zginęło łącznie ok. 30 tys. osób. Wojna spowodowały ucieczkę tysięcy uchodźców azerbejdżańskich z Armenii i Karabachu. Górski Karabach ogłosił niepodległość, jednak nie został uznany przez międzynarodową społeczność. Starcia zbrojne wybuchały w latach 2008-2023. 1 stycznia 2024 r. po zajęciu obszaru przez Azerbejdżan i rozpadzie struktur państwowych Górski Karabach przestał istnieć.
Z inicjatywy azerskiej diaspory pomniki upamiętniające masakrę stanęły w Ankarze (Turcja), w Berlinie, Sarajewie (Bośnia i Hercegowina), w Meksyku i w Hadze (Holandia).
Prof. Jamila Javadova-Spitzberg jest muzykiem (organy, fortepian) i pedagogiem występującym na arenie międzynarodowej. Pochodzi z Baku (Azerbejdżan). Koncertowała w Stanach Zjednoczonych, krajach byłego ZSRR i Europę Zachodniej, w tym Holandii, Niemczech, Francji, Danii i Wielkiej Brytanii. Obecnie jest dyrektorką Azerbejdżańsko-Amerykańskiej Fundacji Muzycznej. (PAP)
autor: Maciej Replewicz
mr/ dki/
