Szczegółowa rekonstrukcja wydarzeń w katowickiej kopalni Wujek od ogłoszenia stanu wojennego do pacyfikacji zakładu 16 grudnia 1981 r. znalazła się w książce dr. Tomasza Nowary „Kopalnia Wujek 13-16 grudnia 1981 r. W hołdzie tym, którzy odeszli… za wcześnie”.
Publikację zaprezentowano w piątek – na tydzień przed 30. rocznicą pacyfikacji kopalni – w siedzibie śląsko-dąbrowskiej Solidarności w Katowicach. W spotkaniu wzięli udział bohaterowie tamtych wydarzeń – uczestnicy strajku, zakończonego śmiercią dziewięciu górników od milicyjnych kul.
Książka powstała staraniem Społecznego Komitetu Pamięci Górników KWK Wujek Poległych 16 grudnia 1981 r., ze środków Muzeum Historii Polski w Warszawie w ramach programu „Patriotyzm Jutra”.
„Przeczytałem tę książkę jednym tchem. Nawet dla mnie było w tej publikacji sporo nowych, zaskakujących informacji o tym, co działo się na Wujku w grudniu 1981 roku. Wydawało mi się, że wiem już właściwie wszystko na ten temat. Ta książka dowiodła, że się myliłem” – powiedział przewodniczący społecznego komitetu i uczestnik grudniowych wydarzeń, Krzysztof Pluszczyk.
„Przeczytałem tę książkę jednym tchem. Nawet dla mnie było w tej publikacji sporo nowych, zaskakujących informacji o tym, co działo się na Wujku w grudniu 1981 roku. Wydawało mi się, że wiem już właściwie wszystko na ten temat. Ta książka dowiodła, że się myliłem” – powiedział przewodniczący społecznego komitetu i uczestnik grudniowych wydarzeń, Krzysztof Pluszczyk.
Jak mówi autor publikacji, dr Tomasz Nowara, książka powstała nie tylko po to, by kultywować pamięć o wydarzeniach pierwszych dni stanu wojennego, ale również by popularyzować wiedzę historyczną wśród młodego pokolenia, dla którego czasy PRL to odległa przeszłość. Dlatego publikacja została pomyślana jako szczegółowa rekonstrukcja czterech grudniowych dni.
„Starałem się jak najpełniej ukazać poszczególne fazy strajku, być w różnych miejscach w tym samym czasie, a przez wspomnienia świadków oddać atmosferę strajku w kopalni Wujek. Historia jest jedna, co nie ulega wątpliwości, ale ma wiele pamięci – stąd też podjąłem się próby konfrontacji różnych typów źródeł i odmiennych wspomnień świadków” – wyjaśnił autor.
Dr Nowara ma nadzieję, że zadanymi w różnych momentach pytaniami, niedokończonym wnioskowaniem, a czasem - być może - także nadinterpretacją faktów, udało mu się wyznaczyć nowe obszary badawcze nie tylko dla historyków, ale także politologów i socjologów. Dlatego nowa książka może stać się przyczynkiem do dalszych badań naukowych.
„Zgłębiając zagadnienie strajku w kopalni Wujek, czasami odnosiłem wrażenie, że rzeczy nie zawsze są takie, na jakie wyglądają” – ocenia autor. Książka powstała na podstawie rozprawy doktorskiej „Wydarzenia w kopalni Wujek na tle sytuacji strajkowej na Górnym Śląsku w grudniu 1981 r.”, którą dr Nowara obronił w 2006 r. w Akademii Pedagogicznej w Krakowie.
Również w piątek katowicki IPN zaprezentował inne wydawnictwa, poświęcone wydarzeniom stanu wojennego w regionie. Nowością jest publikacja Jarosława Neji „Grudzień 1981 r. w woj. katowickim”. Autor ocenił w niej, że protesty górnośląskich i zagłębiowskich załóg po wprowadzeniu stanu wojennego ze względu na skalę, gwałtowny przebieg i ofiary zajmują wyjątkowe miejsce w ogólnopolskiej panoramie sprzeciwu i oporu społecznego po 13 grudnia.
Praca składa się z ośmiu rozdziałów. W pierwszym przedstawiono najważniejsze kwestie związane z powstaniem i rozwojem struktur śląsko-dąbrowskiej Solidarności, a także innych najważniejszych niezależnych organizacji i grup w regionie w latach 1980–1981. W drugim opisane zostały etapy narastania konfliktu - od zawarcia porozumień latem 1980 r. do ostatnich tygodni „karnawału Solidarności”. Trzecia część dotyczy kompleksowych przygotowań władz do wprowadzenia stanu wojennego, czwarta – ostatnich dni przed konfrontacją. W kolejnych rozdziałach opisany został rozwój wypadków po 13 grudnia, ze szczególnym uwzględnieniem strajków i ich pacyfikacji.
IPN wznowił również książkę Jarosława Neji i Andrzeja Sznajdera „14 dni pod ziemią. KWK Piast w Bieruniu 14-28 grudnia 1981 r.”. Opowiada ona o najdłuższym, prowadzonym pod ziemią strajku Grudnia 1981 r. Szczegółowy opis wydarzeń uzupełnia aneks źródłowy, na który złożyły się 44 dokumenty odnalezione w archiwach IPN w Warszawie, Katowicach i Wrocławiu, archiwum archidiecezjalnym i państwowym w Katowicach, w Bibliotece Śląskiej oraz kopalni Piast.
Przed 30. rocznicą wprowadzenia stanu wojennego wznowiono także album „Idą pancry na Wujek”. IPN wydał również specjalną planszę - pomoc dydaktyczną dla nauczycieli, zawierającą kalendarium wydarzeń od 13 grudnia 1981 r. do 22 lipca 1983 oraz sylwetki najważniejszych postaci i omówienie kluczowych pojęć.(PAP)
mab/ mlu/
