Samorząd Gliwic zamierza podjąć formalne starania, by tamtejsza Radiostacja zyskała miano Pomnika Historii. Ma to być początek drogi do wciągnięcia w przyszłości tego obiektu na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO. O planach samorządu Gliwic oraz woj. śląskiego poinformowali podczas poniedziałkowej konferencji prasowej w Katowicach prezydent Gliwic Zygmunt Frankiewicz, członek zarządu woj. śląskiego Jerzy Gorzelik, a także dyrektor Śląskiego Centrum Dziedzictwa Kulturowego Jacek Owczarek.
Prezydent Gliwic poinformował, że miasto zleci wykonanie stosownego wniosku o wpis na listę Pomników Historii. „Mamy ofertę Śląskiego Centrum Dziedzictwa Kulturowego, którą jesteśmy skłonni przyjąć” – wskazał.
Frankiewicz przypomniał, że w 2009 r. zakończyła się rewitalizacja obiektów i otoczenia Radiostacji. Wieżę podświetlono, a jej otoczenie uporządkowano. Wyremontowano też budynek techniczny Radiostacji, gdzie mieści się Muzeum Historii Radia i Sztuki Mediów.
31 sierpnia 1939 r. radiostacja w niemieckich wówczas Gliwicach była miejscem tzw. prowokacji gliwickiej. Do obiektu wtargnęła grupa uzbrojonych esesmanów w cywilnych ubraniach, udających powstańców śląskich. Napastnicy sterroryzowali niemiecką załogę i nadali po polsku komunikat: "Uwaga! Tu Gliwice. Rozgłośnia znajduje się w rękach polskich". Sfingowane zajęcie radiostacji stało się w 1939 r. pretekstem do agresji Niemiec na Polskę i poprzedziło wybuch II wojny światowej.
Jak mówił Gorzelik, w urzędzie marszałkowskim powstał niedawno zespół ekspertów pracujący m.in. nad metodami wykorzystania i promowania dziedzictwa industrialnego regionu. Zdaniem zespołu, Radiostacja Gliwicka, a także – w dalszej przyszłości - kompleks zabytków górniczych w sąsiednim Zabrzu, mają szanse ubiegać się o wpis na listę UNESCO. Najpierw powinny jednak zostać Pomnikami Historii.
Szef Śląskiego Centrum Dziedzictwa Kulturowego ocenił natomiast, że Radiostacja już teraz spełnia dwa kryteria brane pod uwagę przy rozpatrywaniu wniosków o wciągnięcie na listę UNESCO. „Mamy tu wybitne osiągnięcie architektoniczne, konstrukcyjne. (…) Nie ma takiego drugiego obiektu na świecie. (…) (Radiostacja - PAP) ma też związek z wydarzeniami historycznymi, które są ważne w skali międzynarodowej” – zaznaczył Owczarek.
Kompleks Radiostacji Gliwickiej zbudowała w latach 1934-35 niemiecka firma Lorenz. Jego najcenniejszym obiektem jest 111-metrowa wieża zaliczana do najwyższych drewnianych budowli na świecie. Wykonano ją z drewna modrzewiowego, szczególnie odpornego na szkodniki i czynniki atmosferyczne. Belki połączone są śrubami mosiężnymi, bez użycia gwoździ z żelaza.
31 sierpnia 1939 r. radiostacja w niemieckich wówczas Gliwicach była miejscem tzw. prowokacji gliwickiej. Do obiektu wtargnęła grupa uzbrojonych esesmanów w cywilnych ubraniach, udających powstańców śląskich. Napastnicy sterroryzowali niemiecką załogę i nadali po polsku komunikat: "Uwaga! Tu Gliwice. Rozgłośnia znajduje się w rękach polskich". Sfingowane zajęcie radiostacji stało się w 1939 r. pretekstem do agresji Niemiec na Polskę i poprzedziło wybuch II wojny światowej.
O tytuł Pomnika Historii zamierza - oprócz Radiostacji - starać się zabrzański kompleks zabytków górniczych, w którego skład wchodzą kopalnia węgla kamiennego Guido, Skansen Królowa Luiza oraz Główna Kluczowa Sztolnia Dziedziczna. Według Owczarka, najpierw jednak Sztolnia musi zostać udrożniona i udostępniona turystom. Prace te już trwają, mają zakończyć się najwcześniej w 2013 r.
Obecnie lista Pomników Historii liczy 48 pozycji. W woj. śląskim są nimi m.in. pauliński klasztor na Jasnej Górze, podziemia zabytkowej kopalni rud srebronośnych oraz sztolni "Czarnego Pstrąga" w Tarnowskich Górach czy katowickie osiedle robotnicze Nikiszowiec.
Wniosek o wciągnięcie na listę Pomników Historii trafia do Generalnego Konserwatora Zabytków, a stamtąd do koordynującego procedurę Narodowego Instytutu Dziedzictwa. Jest opiniowany m.in. przez Radę Ochrony Zabytków. Ostatecznie zostaje przedstawiony Prezydentowi RP, który w drodze rozporządzenia może uznać zabytek za Pomnik Historii.
Nowe obiekty na liście prezydent ogłasza co roku 18 kwietnia – w Międzynarodowym Dniu Ochrony Zabytków. Uznanie obiektu za Pomnik Historii jest jedną z form ochrony konserwatorskiej - zgodnie z ustawą o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. (PAP)
mtb/ ls/
