Wierszyki o nowoczesnym patriotyzmie Rusinka, opowieść o mirabelce z warszawskiego getta Harasimowicza, „Babcocha” Bednarek - to niektóre książki najczęściej pojawiające się na listach nominacji i laureatów najważniejszych nagród literatury dla dzieci w ostatnim roku.
Rynek książki dla dzieci jest ogromny i bardzo różnorodny. Wskazówek, co wartościowego można na nim znaleźć, które z nowości zasługują na uwagę, można szukać w werdyktach i listach nominacji konkursów literackich.
W ostatnim roku zauważono na przykład "Mirabelkę" Cezarego Harasimowicza (wyd. Zielona Sowa), która otrzymała nominację do nagrody im. Kornela Makuszyńskiego 2019, wyróżnienie honorowe w konkursie Książka Roku IBBY, nominację do Nagrody Literackiej m.st. Warszawy, oraz tytuł Wydarzenie Roku Magazynu Literackiego Książki. Bohaterką książki jest mirabelka, która przed wojną wyrosła na warszawskich Nalewkach. Przetrwała wojnę, getto, Zagładę, stalinizm, budowę okolicznych domów, ale nie przetrwała naszych czasów - ścięto ją podczas budowy apartamentowca. Na szczęście pestki mirabelki zawędrowały z dawnym mieszkańcem Nalewek aż do Waszyngtonu, skąd powróciły do Warszawy. Od dwu lat potomstwo dawnej mirabelki rośnie na Nalewkach.
Jurorzy nagród literackich zwrócili też uwagę na książkę "Jaki znak Twój? Wierszyki na dalsze sto lat niepodległości" Michała Rusinka (Znak Emoticon), która została wybrana Książką Roku 2018 w kategorii literackiej Nagrody IBBY, otrzymała też nominację do nagrody im. Ferdynanda Wspaniałego. Ponad sto lat temu, w 1900 roku, polskie dzieci po raz pierwszy przeczytały wierszyk, który zaczyna się od słów: "Kto ty jesteś? Polak mały” czyli "Katechizm polskiego dziecka” Władysława Bełzy, który zadał dziesięć prostych pytań i udzielił dziesięciu równie prostych, dwuwyrazowych odpowiedzi. Michał Rusinek postawił te same pytania, lecz jego odpowiedzi są nowe, bardziej obszerne i odpowiadające czasom, w których żyjemy.
Nowoczesna technologia i wielka polityka sprawiły, że świat się skurczył, zniknęła większość granic, a my żyjemy w globalnej wiosce. Łatwość przemieszania się z kraju do kraju sprawia, że ojczysta ziemia "Polaka małego" może być wszędzie, bo "Polska żyje sobie w nas". Miłość do ojczyzny jest dziś wciąż istotną sprawą, lecz inaczej pojmowaną. Rusinek przekonuje, że czynem patriotycznym mogą być też prozaiczne, codzienne czynności takie jak kasowanie biletów w tramwaju, oszczędzanie wody,, sprzątanie po psie...
Książka "Leo i czerwony automat" Marcina Szczygielskiego (Instytut Wydawniczy Latarnik) otrzymała wyróżnienie honorowe Nagrody Literackiej IBBY oraz nominację do Nagrody im. Makuszyńskiego. Tytułowy bohater ma dwanaście lat, jest zwykłym nastolatkiem mieszkającym w idealnym, przyjaznym mieszkańcom mieście. Nagle wszystko się zmienia - z dnia na dzień mieszkańcy zaczynają być coraz bardziej podejrzliwi i niemili, w miejsce przytulnych knajpek, pojawiają się sklepy z systemami alarmowymi, a sąsiedzi zakładają kraty w bloku. Jednocześnie na głównym placu w Śródmieściu zaczyna powstawać przedziwna czerwona konstrukcja, przy budowie której zaangażowani są niemal wszyscy mieszkańcy. Leo podejrzewa, że zmiana atmosfery w Mieście ma związek z czerwonym automatem, ale nie wie jaki. Wraz z koleżanką, okularnicą Anną, postanawia rozwikłać tajemnicę i powstrzymać okropne zmiany...
Kolejna książka tego samego autora, Marcina Szczygielskiego, zatytułowana "Bez piątej klepki" (wyd. Bajka) - została nagrodzona w rozstrzygniętym w maju konkursie "Przecinek i kropka". "Słowiańskie bóstwa, czarownice, wiły, skrzaty i gnomy to bohaterowie czwartej części cyklu o przygodach Majki i jej nietuzinkowych praprapraprababek. Podobnie jak we wcześniejszych książkach, akcja rozpoczyna się opisem paraliżującej życie klęski żywiołowej, ściśle powiązanej z historią Niny, nestorki rodzinnego klanu sympatycznych czarownic. Książka o dużych walorach literackich, klarownej dramaturgii i błyskotliwym humorze sytuacyjnym. Nie brakuje w niej także nawiązań do tradycji literackiej, jak chociażby w scenie sabatu czarownic, gdzie autor w twórczy sposób wykorzystuje cytaty z Dziadów – Części II" - napisała o niej jedna z jurorek Ewa Gruda.
"Babcocha" Justyny Bednarek zdobyła m.in. nominacje do Nagrody Literackiej m.st. Warszawy, Nagrody im. Kornela Makuszyńskiego oraz nagrody „Książka Roku 2018" Polskiej Sekcji IBBY. Bohaterka książki - Czarownica Babcocha - dzięki swoim magicznym zdolnościom pomaga naprawić otaczający ją świat. Justyna Bednarek, znana z pełnych humoru opowieści, takich jak "Niesamowite przygody dziesięciu skarpetek (czterech prawych i sześciu lewych)" (wyd. Poradnia K, 2015) stworzyła bohaterkę, która rozwiązuje problemy niewielkiej społeczności Grajdołka: leczy żabę zranioną podczas koszenia łąki, ucisza miejscowego zrzędę, majstruje przy kalendarzu oraz łagodzi konflikty rodzinne.
Najczęściej nagradzaną polską książką dla dzieci ostatnich lat pozostają jednak opublikowane w 2012 roku "Mapy" Aleksandry i Daniela Mizielińskich (Dwie Siostry). Otrzymała już ponad 12 nagród, także w Wielkiej Brytanii, Francji, Włoszech. "Mapy", które składają się z 51 ogromnych plansz prowadzących czytelnika przez 42 kraje i 6 kontynentów, w kwietniu znalazły się w zestawieniu 100. najlepszych książek dla najmłodszych w historii literatury. (PAP)
autor: Agata Szwedowicz
aszw/ agz/
