Dzienniki pioniera polskiego ruchu narodowego na Śląsku Cieszyńskim Andrzeja Cinciały z lat 1846-1853 wydała Książnica Cieszyńska. Obrazują m.in. genezę podziałów narodowych i przekształceń społecznych w regionie w połowie XIX wieku.
Dyrektor Książnicy Krzysztof Szelong podkreślił, że „Dziennik” Andrzeja Cinciały jest najstarszym tak obszernym cieszyńskim źródłem narracyjnym w języku polskim.
„Jakkolwiek diariusz rejestruje w głównej mierze codzienność autora i pozbawiony jest obszerniejszych (…) refleksji dotyczących jego tożsamości, zapatrywań na kwestie narodowe czy społeczne, (…) mimowolnie obrazuje zarówno proces formowania się jego osobowości, jak i genezę systemu przekonań oraz poglądów właściwych (…) członkom kręgów towarzyskich i społecznych, z którymi był podówczas związany” – powiedział Szelong.
Zdaniem dyrektora „Dziennik” może być traktowany jako zapis doświadczenia pokoleniowego „cieszyńskich budzicieli”. To zarazem unikalne narzędzie, które umożliwia poznanie początków procesu rodzenia się nowoczesnej świadomości narodowej, formowania nowych grup społecznych, czy dokonujących się w połowie XIX w. przełomów mentalnych. Jak podkreślił Szelong te zjawiska determinowały dzieje Śląska Cieszyńskiego przez niemal całe następne stulecie.
W „Dzienniku” znaleźć można wiele odnośników do życia codziennego, kwestii obyczajowych, relacji społecznych, towarzyskich i personalnych. Ciekawy jest użyty język. Stanowi on cenne źródło do badań filologicznych nad gwarą oraz specyfiką polszczyzny używanej przez rodzącą się wówczas na Śląsku Cieszyńskim polską inteligencję.
„Dziennik” jest drugą z trzech pozycji, jakie Książnica Cieszyńska zamierza opublikować w serii „Bibliotheca Tessinensis”. Cykl zapoczątkowało w 2014 r. wydanie źródeł dotyczących biografii oraz dorobku ks. Leopolda Jana Szersznika. Zakończy go przyszłoroczna publikacja protokołów z posiedzeń plenarnych Rady Narodowej Księstwa Cieszyńskiego.
„Poszczególne tomy, odnoszące się do kluczowych faz rozwojowych w dziejach Śląska Cieszyńskiego od końca XVIII do początku XX w., ilustrować mają zjawiska związane – kolejno – ze schyłkiem okresu nowożytnego i narodzinami nowoczesności, zainicjowaniem procesów narodotwórczych oraz przełomem politycznym w latach 1918-1920, który określił losy tego regionu aż po czasy współczesne” – poinformował Szelong.
"Dziennik" - obejmujący dwa woluminy - do druku przygotowała Marzena Bogus na podstawie transliteracji wykonanej przez Michaela Morysa-Twarowskiego. Redaktorem naukowym tomu był Janusza Spyra. Publikacja ukazała się dzięki wsparciu ministra nauki i szkolnictwa wyższego.
Andrzej Cinciała żył w latach 1825-1898. Był prawnikiem, folklorystą i działaczem narodowym na Śląsku Cieszyńskim. Pochodził z rodziny chłopskiej. Ukończył szkołę ludową, a także ewangelickie gimnazjum w Cieszynie, gdzie założył towarzystwo uczących się języka polskiego. Grupa zakończyła działalność, gdy w 1848 r. język polski został wprowadzony do planu zajęć szkolnych. Cinciała ukończył studia prawnicze na Uniwersytecie Jagiellońskim.
Po ukończeniu studiów w 1853 r. wrócił do Cieszyna. Pracował m.in. jako notariusz. Wraz z Pawłem Stalmachem byli najwybitniejszymi polskimi działaczami narodowymi. Przyczynił się do powstania lokalnego tygodnika i czytelni. Opublikował m.in. Słownik dialektyczny Śląska Cieszyńskiego. Po śmierci spoczął na cmentarzu ewangelickim w Cieszynie.
Zbiory Książnicy Cieszyńskiej liczą ok. 120 tys. woluminów, w tym ponad 16,5 tys. starodruków, 46 inkunabułów i 17 tys. rękopisów. Najcenniejszą częścią jest księgozbiór ks. Leopolda Szersznika. Książnica posiada także zbiór Józefa Ignacego Kraszewskiego. Wśród starodruków szczególnie cenne są też "Libri Decretalium", czyli tzw. Prorocy Cieszyńscy - husyckie tłumaczenia Ksiąg Prorockich z lat 1419-1438 r. (PAP)
szf/ mhr/
