Parada w Paryżu z okazji 75. rocznicy wyzwolenia miasta. Fot. PAP/EPA
Paryż obchodzi w niedzielę 75. rocznicę wyzwolenia spod niemieckiej okupacji. Strażacy rozwinęli z wieży Eiffla ogromną francuską flagę, rekonstruując wydarzenia z 25 sierpnia 1944 r., kiedy w wyzwolonej francuskiej stolicy flaga taka zastąpiła flagę ze swastyką.
Ludzie w mundurach i strojach z czasów drugiej wojny światowej paradowali na południu Paryża, upamiętniając wjazd francuskich i amerykańskich czołgów do miasta.
Za wstępny epizod wyzwolenia Paryża i powstania paryskiego uważa się rozpoczęty 10 sierpnia 1944 roku strajk kolejarzy. Po nim rzucili pracę pracownicy metra, żandarmi, policjanci i pocztowcy, a 18 sierpnia wybuchł strajk generalny, który był sygnałem do zbrojnego wystąpienia, rozpoczętego następnego dnia opanowaniem prefektury policji przez tych samych funkcjonariuszy, którzy przez cztery lata posłusznie służyli okupantowi.
8 sierpnia 1944 r. żołnierze gen. Maczka rozpoczęli bój pod Falaise
Bodźcem do tych wydarzeń były informacje o zwycięstwie wojsk alianckich w bitwie pod Falaise w Normandii, w której wielką rolę odegrała polska dywizja gen. Maczka, i pogłoski o marszu Amerykanów na Paryż. A gen. Charles de Gaulle i jego polityczni współpracownicy pragnęli, by Paryż wyzwolił się sam i by wchodzące do niego wojska powitały francuskie władze stolicy. Chodziło o to, by uniknąć podporządkowania wyzwalanej Francji Sojuszniczemu Wojskowemu Zarządowi Terytoriów Okupowanych (AMGOT).
Amerykanie, zamierzając po wygranej w Normandii iść prosto na Niemcy, liczyli się z wyzwoleniem Paryża dopiero w październiku, a nie w sierpniu.
Choć mający około 20 tys. żołnierzy niemiecki garnizon w Paryżu składał się z jednostek o niskim potencjale bojowym, tamtejsze siły ruchu oporu były jeszcze słabsze.
Ponadto ujawniały się w nim konflikty między komunistami dowodzonymi przez "Pułkownika Rola" (Henri Rol-Tanguy) a gaullistami, których szefem był delegat rządu tymczasowego Jacques Chaban-Delmas.
Już pierwszego dnia powstania, czyli 19 sierpnia, okazało się, że ruch oporu, który zrezygnował ze szturmowania obsadzonych przez Niemców budynków, nie jest w stanie opanować miasta. Atakowano głównie niemieckie patrole i ciężarówki. Dzień po wybuchu powstania, po przejęciu przez powstańców kontroli nad ratuszem, delegacja Resistance zwróciła się o zawieszenie broni, na które natychmiast zgodził się dowodzący niemieckim garnizonem generał Dietrich von Choltitz. Jednak nie wszystkie jednostki powstańcze podporządkowały się temu i potyczki zbrojne wciąż trwały.
Paryż 1944: niemieccy „wybawcy” stolicy Francji
22 sierpnia, gdy sytuacja powstańców stała się beznadziejna, dowództwo powstania, twierdząc, że wyzwolono połowę miasta, zwróciło się do Amerykanów o pomoc. Dowódca wchodzącej w skład sił sojuszniczych francuskiej 2. dywizji pancernej gen. Philippe Leclerc zareagował na to posłaniem do Paryża jej czołgów, a decyzję tę podjął bez pytania swych amerykańskich przełożonych. Pomimo oczywistej niesubordynacji, pod naciskiem de Gaulle'a, gen. Eisenhower zaaprobował postępowanie Leclerca i nakazał, by oddziały amerykańskie nie wyprzedzały Francuzów przed dojściem do Paryża.
25 sierpnia gen. Choltitz podpisał kapitulację, a gen. de Gaulle, szef tymczasowego rządu Republiki Francuskiej, który zjawił się w stolicy, wygłosił na ratuszu słynne przemówienie.
"Paryż znieważony! Paryż złamany! Paryż zamęczony! Ale Paryż wyzwolony! Wyzwolony przez siebie, wyzwolony przez jego lud, z pomocą wojsk Francji, z pomocą i wsparciem całej Francji" - mówił.
Straty w bitwie o Paryż szacuje się na 130 poległych żołnierzy dywizji Leclerca, 532 bojowników francuskiego Ruchu Oporu i 2800 osób cywilnych. Niemcy stracili 3200 zabitych i ok. 13 tys. wziętych do niewoli.
Historycy uważają, że zdobycie Paryża siłami francuskimi i zainstalowanie w stolicy tymczasowego rządu Republiki w wielkim stopniu przyczyniło się do wpuszczenia Francji w krąg zwycięzców drugiej wojny światowej. (PAP)
az/ mc/
arch.
