Cmentarz Żydowski w Tarnowie. 2017 r. Fot. PAP/J. Bednarczyk
Komitet Opieki nad Zabytkami Kultury Żydowskiej w Tarnowie otrzymał grant z Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji na dalsze oznakowanie zabytkowego cmentarza żydowskiego w tym mieście. Środki te pozwolą na oznaczenie i opisanie głównych alei i kwater.
Jak wyjaśnił PAP prezes Komitetu Adam Bartosz, w trakcie renowacji kirkutu zakończonej w zeszłym roku, sporządzono bazę danych i inwentaryzację nagrobków, a także podzielono cmentarz na 30 sektorów, które ułatwiają odnalezienie poszczególnych grobów.
„Teraz, dzięki dotacji, chcemy je odpowiednio oznakować i opisać. Będzie to ogromne ułatwienie dla poruszania się po cmentarzu” - zaznaczył Bartosz. Dodatkowo oznaczenie zyskają też cmentarne aleje, które przez lata otrzymały zwyczajowe nazwy.
Napisy w językach polskim, angielskim i hebrajskim zostaną umieszczone na specjalnych stylizowanych słupkach, nawiązujących wyglądem do małej architektury obecnej już na cmentarzu. Prace rozpoczną się wczesną wiosną i zakończą w lecie. Wysokość grantu z MSWiA to 15 tys. zł.
Nekropolia żydowska w Tarnowie jest jedną z największych i najstarszych na południu Polski - została założona ok. 1581 r. Na powierzchni 3,2 ha znajduje się ok. 4 tys. zachowanych nagrobków. Najstarszy z nich, z 1677 r., upamiętnia kaznodzieję Chaima, syna Icchaka. Obok tradycyjnych macew na tarnowskim cmentarzu można też odnaleźć nagrobki w bardziej oryginalnych formach - sarkofagów, ściętych trójkątów zwieńczonych sterczynami, obelisków, kolumn.
Bartosz przypomniał, że wcześniej komitet opracował elektroniczną bazę danych, która pomaga w poszukiwaniu macew.
Komitet Opieki nad Zabytkami Kultury Żydowskiej w Tarnowie – dodał prezes - złożył także wniosek do Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego o przyznanie grantu na organizację kursu dla przewodników, którzy będą oprowadzać po tarnowskim kirkucie.
„Jesteśmy po wstępnym porozumieniu w tej sprawie z tarnowskim uniwersytetem trzeciego wieku, gdzie jest spore grono osób, głównie emerytowanych nauczycielek i nauczycieli, którzy są zainteresowani taką wolontariacką robotą” - zaznaczył Bartosz. Zgodnie z zamierzeniami tacy wykwalifikowani przewodnicy mieliby pełnić stałe dyżury i oprowadzać chętnych po zabytkowym kirkucie.
Projekt "Tarnowskie macewy": publikacja "Kamień i pamięć. Cmentarz żydowski w Tarnowie"
Nekropolia żydowska w Tarnowie jest jedną z największych i najstarszych na południu Polski - została założona ok. 1581 r. Na powierzchni 3,2 ha znajduje się ok. 4 tys. zachowanych nagrobków. Najstarszy z nich, z 1677 r., upamiętnia kaznodzieję Chaima, syna Icchaka. Obok tradycyjnych macew na tarnowskim cmentarzu można też odnaleźć nagrobki w bardziej oryginalnych formach - sarkofagów, ściętych trójkątów zwieńczonych sterczynami, obelisków, kolumn. Szczególnym miejscem jest masowa mogiła zamordowanych Żydów z tarnowskiego getta oraz kwatera wojskowa z okresu I wojny światowej. W 1976 r. żydowski cmentarz został wpisany do rejestru zabytków.
Cmentarz został zdewastowany podczas II wojny światowej, kiedy do umacniania dróg i chodników używano zrabowanych zeń macew.
W latach 2017-19 przeprowadzono kompleksowy remont nekropolii. Była to najpoważniejsza restauracja w jej historii i jedna z największych renowacji spośród cmentarzy żydowskich w Polsce.
W ramach remontu wykonano fragmenty nowego muru ogrodzenia, zabezpieczono fragmenty oryginalnego muru od strony wschodniej oraz odnowiono oryginalne ogrodzenie metalowe od strony ul. Słonecznej. Renowacji poddano pomnik główny oraz około 100 zabytkowych nagrobków. Ponadto wybudowana została rampa do furtki wschodniej dla wózków inwalidzkich oraz instalacja oświetleniowa.Remont objął też dom przedpogrzebowy (tzw. teharę) - została tam przygotowana specjalna wystawa, która przybliża odwiedzającym historię nekropolii, tarnowskich Żydów i ich tradycji. Oddzielnym zadaniem była inwentaryzacja ocalałych nagrobków, zakończona dokumentacją ok. 5 tys. inskrypcji.
Całość projektu kosztowała prawie 3 mln zł, z czego najwięcej - 2,24 mln zł pochodziło z dotacji unijnej z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Małopolskiego. Środki na remont przekazało też Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, miasto Tarnów, a także donatorzy prywatni.(PAP)
autor: Rafał Grzyb
rgr/ pat/
