Polska Grupa Górnicza jako jedyny polski partner przemysłowy, wspólnie z instytutami badawczymi, weźmie udział w kolejnej edycji największego europejskiego projektu geologicznego – Systemu Obserwacji Płyty Europejskiej EPOS-PL+. W jednej z kopalń Grupy znajdzie się poligon badawczy.
EPOS (European Plate Observing System - System Obserwacji Płyty Europejskiej) to największy projekt w dziedzinie infrastruktury badawczej służącej naukom o Ziemi, obejmujący sieci sejsmologiczne i geodezyjne oraz obserwacje satelitarne i grawimetryczne. Częścią tego zaplanowanego na wiele lat przedsięwzięcia jest wart ponad 50 mln zł projekt EPOS-PL+, finansowany w większości z funduszy unijnych.
W projekcie, którego nową, trzyletnią edycję zainaugurowano we wtorek w Katowicach, uczestniczą - obok największego krajowego producenta węgla - Główny Instytut Górnictwa (GIG) w Katowicach, Instytut Geofizyki Polskiej Akademii Nauk w Warszawie, Centrum Komputerowe Cyfronet Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie, Instytut Nauk Geologicznych PAN, Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu oraz Centrum Badań Kosmicznych PAN.
W wymiarze międzynarodowym EPOS jest realizowany przez naukowców z 25 państw. Polska uczestniczy w nim od 2010 roku. W styczniu br. przedsięwzięcie znalazło się na liście strategicznych elementów tzw. Polskiej Mapy Infrastruktury Badawczej (PMIB). Budowana w ramach projektu polska infrastruktura jest ściśle związana z działaniami w innych krajach. Do 2040 r. EPOS ma zintegrować rozproszoną infrastrukturę badawczą w dziedzinie nauk o Ziemi w Europejskiej Przestrzeni Badawczej. Efektem ma być upowszechnienie i optymalizacja wyników prowadzonych w Europie badań w tej sferze.
W najnowszej edycji projektu, zaplanowanej na lata 2020-2023, w Polsce powstanie m.in. satelitarny bank danych oraz nowoczesna platforma IT do badań metodami sztucznej inteligencji, z użyciem sieci neuronowych i komputerów o olbrzymiej mocy obliczeniowej. W ramach EPOS-PL+ kupione będą m.in. supernowoczesne urządzenia do pomiarów drgań skorupy ziemskiej, podnoszące na światowy poziom funkcjonalność systemu, z którego skorzysta także górnicza sieć stacji sejsmologicznych.
Wkładem PGG będzie specjalistyczny poligon badawczy w kopalni Marcel - części rybnickiej kopalni ROW. Ta część projektu dotyczy geofizycznego systemu bezpieczeństwa dla górniczych filarów ochronnych. System ma umożliwić prowadzenie zaawansowanych badań nad zagrożeniem tąpaniowym i sejsmicznością obszarów górniczych w filarach. "PGG to bardzo ważny partner przemysłowy. Bez niej prawdopodobnie nie udałoby się nam wystartować i realizować całego projektu" - mówił we wtorek dyrektor katowickiego GIG prof. Stanisław Prusek.
Naukowcy podkreślali, że największy w UE producent węgla kamiennego od początku projektu EPOS-PL aktywnie angażował się w prace. W poprzednich edycjach, w zakresie badań nad sejsmologią górniczą, powstała m.in. wzorcowa Stacja Geofizyki Górniczej w kopalni Bobrek w Bytomiu, a w zakresie oddziaływania wstrząsów na powierzchnię opracowano i wdrożono w kopalniach pierwszą na świecie tzw. śląską skalę siły wstrząsów, czyli Górniczą Skalę Intensywności Drgań GSI.
W latach 2016-2017 trzy poligony badawcze utworzono już w należących do PGG kopalniach Ziemowit, Bielszowice i Rydułtowy. Zainstalowano tam - pod ziemią i na powierzchni - wielokanałowe urządzenia oraz prototypowy system do pośredniego pomiaru zmian naprężeń przed frontem eksploatacyjnym.
"Udostępnienie naukowcom przez śląskie kopalnie części danych o towarzyszącej eksploatacji sejsmiczności stało się inspiracją dla innych europejskich przedsiębiorców wydobywających surowce naturalne do nawiązania współpracy i dołączenia do projektu EPOS" - ocenił rzecznik PGG Tomasz Głogowski.
Kolejnym etapem rozwoju projektu EPOS z udziałem polskiego górnictwa było powołanie w 2019 r. międzynarodowej grupy do badań i usług w zakresie zagrożeń antropogenicznych (TCS AH – Thematic Core Service Anthropogenic Hazards), do której w 2019 r. zaproszono także PGG.
Teraz specjaliści z Grupy będą odpowiadać za jedno z dziewięciu zadań projektu EPOS-PL+. Uzyskał on w konkursie najwyższą ocenę i prawie 38 mln zł dofinansowania z programu operacyjnego "Inteligentny Rozwój" na lata 2014-2020. Całkowity koszt projektu oszacowano na 52,8 mln zł.
Docelowo, dzięki współpracy naukowców wielu specjalności, z różnych ośrodków naukowych, ma powstać infrastruktura badawcza zintegrowana z międzynarodowymi bazami danych, serwisami i usługami dostępnymi w ramach europejskiego programu EPOS. Chodzi o stworzenie spójnego systemu gromadzącego dane z rozproszonych sieci pomiarowych, które następnie będą opracowywane, standaryzowane i integrowane w postaci baz danych, dostępnych przez internet oraz wzbogaconych o wizualizacje i aplikacje dające możliwość prowadzenia rozmaitych analiz.
W efekcie ośrodki naukowe, przemysł górniczy i inne sektory gospodarki, a także projektanci i administracja publiczna, mają zyskać dostęp do bazy danych związanych z monitorowaniem sejsmiczności indukowanej i zagrożeniami geodynamicznymi na terenach górniczych i pogórniczych. Wytworzone w ramach projektu systemy obserwacyjne pozwolą na podjęcie nowych kierunków badań zwalczania zagrożeń geodynamicznych na terenach górniczych oraz na zwiększenie bezpieczeństwa pracy w polskich kopalniach węgla.
Inne segmenty projektu dotyczą m.in. infrastruktury badawczej GNSS (nawigacji satelitarnej), geodezyjnych technik zdalnych dla monitorowania obszarów aktywnego wydobycia węgla kamiennego (w tym przetwarzanie danych GNSS w czasie rzeczywistym) czy umożliwienia trójwymiarowej wizualizacji i analizy danych pozyskanych w ramach poszczególnych zadań.(PAP)
autor: Marek Błoński
mab/ pad/
