Stanisław Jankowski "Agaton". Fot. NAC
Archiwum Stanisława Jankowskiego "Agatona" - cenny zbiór dokumentów dotyczących wywiadu i kontrwywiadu Armii Krajowej, szkolenia cichociemnych i odbudowy Warszawy po 1945 r. - trafiło do Archiwum Akt Nowych. Dokumentację przekazała archiwom państwowym rodzina.
Uroczyste przekazanie archiwaliów Jankowskiego odbyło się w czwartek w Muzeum Powstania Warszawskiego podczas konferencji naukowej "Działalność wywiadowcza i kontrwywiadowcza struktur Polskiego Państwa Podziemnego 1939-1945".
"Mój ojciec w swojej książce +Z fałszywym ausweisem w prawdziwej Warszawie+ napisał, że przeżył ciekawie lata 1939-45. Myślę, że powojenne lata ojca też były bardzo ciekawe, a całe życie bardzo pracowite, stąd mieliśmy dużo rzeczy do przekazania" - powiedział syn "Agatona" Michał Jankowski, który do Archiwum Akt Nowych przekazał 39 teczek z archiwaliami ojca.
W rozmowie z PAP Michał Jankowski ocenił, że do najciekawszych archiwaliów ojca należy m.in. paszport, dzięki któremu mógł przedostać się z okupowanej Polski do Francji i dalej do Wielkiej Brytanii, archiwalne fotografie z Anglii i Szkocji, kilka dokumentów dotyczących szkolenia cichociemnych, w tym dokładna mapa skoku Jankowskiego z 1942 r. na teren Polski.
Archiwum "Agatona" - w ocenie historyków i archiwistów - to niezwykle cenny zbiór oryginalnych dokumentów zawierający zarówno materiały dotyczące szkolenia cichociemnych, Oddziału II (wywiad i kontrwywiad) Komendy Głównej Armii Krajowej, jak i odbudowy stolicy Polski po zakończeniu II wojny światowej.
W rozmowie z PAP Michał Jankowski ocenił, że do najciekawszych archiwaliów ojca należy m.in. paszport, dzięki któremu mógł przedostać się z okupowanej Polski do Francji i dalej do Wielkiej Brytanii, archiwalne fotografie z Anglii i Szkocji, kilka dokumentów dotyczących szkolenia cichociemnych, w tym dokładna mapa skoku Jankowskiego z 1942 r. na teren Polski.
"Wstrząsająca jest dla mnie relacja kierownika grupy pod Wyszkowem, która przyjmowała cichociemnych. Opisuje on, jak oni przygotowywali się do odbioru skoczków, i jakie były zagrożenia ze strony Niemców. Poruszył mnie dramatyzm tego dokumentu, bo trudno sobie wyobrazić, jakie to było trudne dla żołnierzy AK" - mówił Jankowski.
"To kolejna bardzo istotna część archiwaliów dotyczących Polskiego Państwa Podziemnego, szczególnie wywiadu, które trafiły do naszego zasobu" - powiedział PAP Mariusz Olczak z Archiwum Akt Nowych. Podkreślił, że archiwum +Agatona+ jest wieloaspektowe, pokazujące drogę życiową Jankowskiego jako architekta-urbanisty, żołnierza Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, cichociemnego i szefa komórki legalizacji w Armii Krajowej.
Wcześniej do Archiwum Akt Nowych trafiły m.in. dokumenty szefa Wydziału Bezpieczeństwa i Kontrwywiadu Oddziału II KG AK Bernarda Zakrzewskiego ps. "Oskar" i jego żony Haliny Zakrzewskiej ps. "Beda". Na zbiór Zakrzewskich składają się dokumenty dotyczące wywiadu i kontrwywiadu KG AK, materiały dotyczące II Oddziału KG AK, bogata korespondencja oraz relacje i wspomnienia z konspiracji, a także z lat powojennych.
"Przejęliśmy również archiwum po Kazimierzu Leskim ps. Bradl, który był poprzednikiem Stanisława Jankowskiego +Agatona+ w dziele tworzenia legalizacji Komendy Głównej Armii Krajowej" - dodał Olczak.
Do państwowego archiwum trafił również oryginalny dziennik pracowni MDM (Marszałkowskiej Dzielnicy Mieszkaniowej) opracowany przez Józefa Sigalina i Stanisława Jankowskiego.
Wybrane dokumenty z archiwum "Agatona" można obejrzeć na stronie internetowej www.stanislawjankowskiagaton.pl
Stanisław Jankowski (1911-2002) był architektem-urbanistą, żołnierzem AK, adiutantem gen. Tadeusza Bora-Komorowskiego. Wybuch II wojny światowej przerwał jego karierę naukową na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej, gdzie po ukończeniu studiów w 1938 r. rozpoczął pracę jako asystent. Przedostał się do Francji i Anglii, wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. Cichociemny skoczek, powstaniec warszawski, jeniec oflagów, w czasie okupacji zajmował się m.in. legalizacją, czyli fałszowaniem dokumentów dla Polskiego Państwa Podziemnego.
Do 1977 r. pracował przy odbudowie i planowaniu Warszawy. Był współtwórcą Trasy W-Z i dzielnicy mieszkaniowej MDM, autorem wielu publikacji o Warszawie oraz książki wspomnieniowej "Z fałszywym ausweisem w prawdziwej Warszawie". Był odznaczony m.in. orderem Virtuti Militari, dwukrotnie Krzyżem Walecznych. (PAP)
nno/ hes/
