Emerytowany metropolita przemyski abp Ignacy Tokarczuk, Stanisław Szpunar, prof. Janina Marciak-Kozłowska, Mirosław Majkowski, Franciszek Batory i ks. Tadeusz Pater uhonorowani zostali w czwartek w Rzeszowie nagrodami IPN "Świadek Historii".
"Nagroda +Świadek Historii+ od kilku lat jest przyznawana w poszczególnych oddziałach IPN osobom szczególnie zasłużonym dla upamiętniania historii narodu polskiego oraz wspierającym działania pionu edukacyjnego IPN. W tym roku po raz pierwszy nagrody wręczono w Rzeszowie" – powiedziała rzeczniczka rzeszowskiego IPN, Małgorzata Waksmundzka-Szarek.
Byłemu metropolicie przemyskiemu, z uwagi na stan zdrowia, nagrodę wcześniej wręczyła dyrektor oddziału IPN w Rzeszowie Ewa Leniart wspólnie z wnioskodawcami wyróżnienia - przewodniczącym rzeszowskiego regionu NSZZ "Solidarność" Wojciechem Buczakiem i jego zastępcą Andrzejem Filipczykiem. Z powodu choroby na uroczystość nie mógł też przybyć 89-letni Stanisław Szpunar. Nagrodę odebrał jego syn Lesław.
Abp Ignacy Tokarczuk urodził się 1 lutego 1918 w Łubiankach Wyższych koło Zbaraża. Był biskupem przemyskim w latach 1965-1992, metropolitą przemyskim w latach 1992-1993. Jako biskup przemyski mimo braku zgody władz PRL utworzył w swojej diecezji ponad 220 nowych parafii, wybudował ponad 430 kościołów z domami parafialnymi i katechetycznymi. Znany był m.in. ze wspierania rozmaitych inicjatyw społecznych, w tym podejmowanych przez NSZZ "Solidarność". Stawał w obronie prześladowanych z powodów ideologicznych i politycznych. 3 maja 2006 odznaczony został Orderem Orła Białego przez prezydenta Lecha Kaczyńskiego.
Stanisła Szpunar był w grupie więźniów, która 14 czerwca 1940 r. jako pierwsza trafiła do KL Auschwitz. W obozie miał nr 133. Był świadkiem wystąpienia z szeregu o. Maksymiliana Kolbe, który poprosił, żeby zamiast współwięźnia Franciszka Gajowniczka jego zabrano na śmierć.
Prof. Janina Marciak-Kozłowska jest fizykiem, pracuje w Instytucie Technologii Elektronowej. Od wielu lat działa na rzecz upamiętnienia bohaterów i wydarzeń z lat 1939-56. Formą upamiętnienia są tablice na budynkach szkolnych i publikacje popularnonaukowe. Na Podkarpaciu doprowadziła do odsłonięcia 15 takich tablic.
Mirosław Majkowski jest założycielem i prezesem Przemyskiego Stowarzyszenia Rekonstrukcji Historycznej "X Dowództwa Okręgu Korpusu". Zorganizował wiele widowisk historyczno–teatralnych, które zgromadziły wiele tysięcy widzów. Był twórcą m.in. rekonstrukcji historycznej "Rok 1920", którą w 2010 roku pokazano w Warszawie.
Franciszek Batory jest bratem Józefa, zamordowanego 1 marca 1951 r. w więzieniu mokotowskim wraz z innymi członkami IV Zarządu Zrzeszenia "Wolność i Niezawisłość". Po raz pierwszy był represjonowany przez komunistyczny aparat bezpieczeństwa w wieku 16 lat. Od wielu lat w szkołach Podkarpacia prowadzi "żywe" lekcje historii. Na podstawie doświadczeń rodzinnych pielęgnuje pamięć o Żołnierzach Wyklętych.
Ks. Tadeusz Pater miał 11 lat, kiedy UPA zamordowała 40 Polaków w jego rodzinnej miejscowości Rumno koło Lwowa. Działa na rzecz upamiętnienia tych wydarzeń, m.in. doprowadził do spisania wspomnień naocznego świadka, Tadeusza Pańczyszyna, któremu UPA zamordowało sześcioro najbliższych członków rodziny, w tym rodziców i dwoje rodzeństwa. Dzięki jego staraniom miejscowa społeczność ukraińska opiekuje się cmentarzem w Rumnie.
Uroczystość wręczenia nagród odbyła się w Filharmonii Podkarpackiej w Rzeszowie.
Nagrodę "Świadek Historii" przyznaje kapituła, której przewodniczącym jest prezes IPN. Jej laureatem może zostać też osoba nie będąca obywatelem polskim. Można ją również przyznać pośmiertnie. W 2009 r. została zainicjowana w Białymstoku jako lokalna odmiana ogólnopolskiej nagrody IPN "Kustosz pamięci narodowej", by honorować działaczy w regionie. W swoich regionach przyznają ją także m.in. oddziały IPN w Krakowie, Białymstoku i Poznaniu.(PAP)
kyc/ hes/
