Panorama stolicy Malty, La Valetta. Widok od strony portu. Listopad 1941 r. Fot. NAC
Walkę polskich żołnierzy: lotników i marynarzy biorących udział w zwycięskiej obronie Malty, która podczas II wojny światowej odgrywała kluczową rolę na Morzu Śródziemnym, uczczono podczas niedzielnych uroczystości w Valletcie na Malcie.
"W obronie Malty brali udział Polacy. Ta obrona była bohaterska i heroiczna i skończyła się tym, że to przepiękne miasto zostało w dużej części zniszczone, ale jednak ani faszystowskie Włochy, ani narodowosocjalistyczne Niemcy nie były w stanie zniszczyć ducha tego narodu. Bitwa o Maltę okazała się wielkim alianckim zwycięstwem" - mówił podczas uroczystości Jan Stanisław Ciechanowski, kierownik Urzędu ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych, który od niedzieli przewodzi dwudniowej polskiej delegacji na Maltę.
"W obronie Malty brali udział Polacy. Ta obrona była bohaterska i heroiczna i skończyła się tym, że to przepiękne miasto zostało w dużej części zniszczone, ale jednak ani faszystowskie Włochy, ani narodowosocjalistyczne Niemcy nie były w stanie zniszczyć ducha tego narodu. Bitwa o Maltę okazała się wielkim alianckim zwycięstwem" - mówił podczas uroczystości Jan Stanisław Ciechanowski.
Podczas uroczystości w stolicy Malty Valletcie, które zorganizowano z okazji 71. rocznicy walk o wyspę, polscy weterani walk o niepodległość, ale także przedstawiciele najwyższych władz Polski: prezydenta, rządu, Sejmu i Senatu złożyli kwiaty pod upamiętniającymi obronę Malty pomnikami: War Memorial oraz Great Siege Bell Memorial (Dzwon Pamięci). Wieczorem polska delegacja wzięła także udział w rocznicowych obchodach organizowanych przez władze Malty. Uświetnił je m.in. pokaz musztry polskiej Kompanii i Orkiestry Reprezentacyjnej Marynarki Wojennej.
Wielka Brytania, która w czasie wojny kontrolowała Maltę, nie mogła dopuścić do przerwania przez Niemców i Włochów morskiej arterii brytyjskiego imperium na Morzu Śródziemnym. Jak przypomniał Ciechanowski, utrzymanie Malty pozwoliło aliantom kontrolować szlak śródziemnomorski od Gibraltaru do Egiptu. W obronie wyspy walczyli lotnicy i marynarze Polskich Sił Zbrojnych. Na Malcie spoczywają m.in. piloci z załogi ciężkiego bombowca "Halifax" nr DT 542 ze 138. Brytyjskiego Dywizjonu Specjalnego. Podczas przemówienia kierownik Urzędu ds. Kombatantów wspominał także poświęcenie broniących Malty polskich marynarzy m.in. załogę ORP "Kujawiak", który zatonął w kwietniu 1942 r. patrolując wejście do portu La Valletta. W działaniach wojennych na Morzu Śródziemnym, w tym w obronie i zaopatrywaniu wyspy, uczestniczyły również inne polskie okręty: ORP "Garland", ORP "Piorun", ORP "Błyskawica", ORP "Ślązak", ORP "Dzik" i ORP "Sokół".
Skuteczną obronę Malty - jak zauważył Ciechanowski - umożliwiło rozszyfrowanie przez polskich kryptologów Enigmy - niemieckiej maszyny szyfrującej, za pomocą której Niemcy przesyłali rozkazy. "W dotychczasowej literaturze opisującej wydarzenia na Malcie ten wątek nie pojawiał się zbyt często. Przedstawiany był tylko aspekt militarny, a dzisiaj już wiemy, że ten polski, wielki sukces kryptologiczny również miał tu swoje znaczenie" - podkreślił w rozmowie z dziennikarzami kierownik Urzędu ds. Kombatantów.
Podczas uroczystości głos zabrał także konsul honorowy RP na Malcie Stephen Parnis England, który przywitał polską delegację i przypomniał, że w kwietniu 1942 r. Malta i jej ludność cywilna za swą odwagę w obliczu niemal nieprzerwanych nalotów została odznaczona prestiżowym Krzyżem Króla Jerzego. "Dzisiaj mamy 71. rocznicę tego wydarzenia. Malta jest niezwykle dumna z tego odznaczenia, ponieważ jest to jedyne, które zostało nadane całemu narodowi" - powiedział konsul. Dodał, że od czasu obrony Malty Polaków i Maltańczyków łączy braterstwo broni.
W ramach niedzielnych uroczystości polska delegacja wzięła także udział w uroczystej mszy św. w kościele św. Pawła w Valletcie, którą odprawił biskup polowy Wojska Polskiego Józef Guzdek. W homilii duchowny przypomniał, że obrońcy Malty, w tym polscy marynarze i lotnicy, walczyli o wolność i pokój poświęcając swoje zdrowie, a niejednokrotnie także życie. "Daleko od swojego ojczystego kraju wiedzieli, że nie można spocząć, że trzeba się zaangażować po stronie tych, którzy mówią +nie+ dla przemocy, wojny i niesprawiedliwości" - powiedział biskup.
W poniedziałek delegacja uda się na cmentarz wojenny w Kalkarze, gdzie spoczywają polscy żołnierze polegli w walce z siłami III Rzeszy i faszystowskich Włoch. Na terenie całej nekropolii spoczywa prawie 1,2 tys. żołnierzy, w tym polscy lotnicy: por. pil. Krzysztof Dobromirski, por. Zbigniew Idzikowski, por. pil. Stanisław Pankiewicz, sierż. Roman Wysocki, st. sierż. Oskar Zieliński i sierż. Alfred Kleniewski.
W poniedziałek delegacja uda się na cmentarz wojenny w Kalkarze, gdzie spoczywają polscy żołnierze polegli w walce z siłami III Rzeszy i faszystowskich Włoch. Na terenie całej nekropolii spoczywa prawie 1,2 tys. żołnierzy, w tym polscy lotnicy: por. pil. Krzysztof Dobromirski, por. Zbigniew Idzikowski, por. pil. Stanisław Pankiewicz, sierż. Roman Wysocki, st. sierż. Oskar Zieliński i sierż. Alfred Kleniewski.
W latach 1941-1942 połączonym siłom III Rzeszy i faszystowskich Włoch udało się stworzyć śmiertelne zagrożenie dla brytyjskich szlaków komunikacyjnych biegnących na Morzu Śródziemnym między Gibraltarem, Maltą i Aleksandrią. Brytyjski historyk Norman Davies w książce "Europa walczy 1939-1945" przypomina, że w czasie obrony Malty "losy Wielkiej Brytanii wisiały na włosku, a bezpiecznie mogła się ona poczuć dopiero we wrześniu 1943 r. po kapitulacji Włoch".
Badacz zwraca też uwagę, że wojna na morzu, a w konsekwencji o Maltę, rozpoczęła się w 1940 r., gdy jeden z samolotów Królewskiej Marynarki zatopił w Tarencie okręty przeciwników. "Operacja miała na celu uniemożliwienie Włochom sprawowania kontroli nad wąską Cieśniną Sycylijską, którą biegły główne drogi morskie z północy na południe i z zachodu na wschód" - pisze Davies. Podkreśla przy tym, że Malta, leżąca u wylotu Cieśniny Sycylijskiej, stanowiła dla Brytyjczyków "najważniejszy przystanek na drodze od Gibraltaru do Kanału Sueskiego".
"Malta dla państw Osi była zuchwałą przeszkodą na linii dostaw do Trypolisu. Szybko stała się celem bezustannych bombardowań, sceną nieszczęść i bohaterskich czynów" - zaznaczył Davies.
Z Valletty Norbert Nowotnik (PAP)
nno/ jra/
