Zwierzchnik Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego metropolita Sawa (C) przewodniczy uroczystości wyświęcenia odremontowanej cerkwi Zwiastowania Najświętszej Maryi Panny w męskim monasterze w Supraślu. Fot. PAP/A. Reszko
W monasterze w Supraślu k. Białegostoku została w niedzielę wyświęcona cerkiew Zwiastowania Najświętszej Maryi Panny – najważniejsza w tym męskim klasztorze. W 1944 roku Niemcy wysadzili ją w powietrze. Odbudowa i prace wykończeniowe trwały 37 lat.
Uroczystościom przewodniczył zwierzchnik Cerkwi w Polsce metropolita Sawa, w asyście hierarchów z kraju i zagranicy. Obecni byli m.in. przedstawiciele władz państwowych i samorządowych. Część wiernych przyjechała do Supraśla w autokarowych pielgrzymkach.
Ponad 500-letni męski klasztor w Supraślu, zwany Ławrą Supraską, jest jednym z najważniejszych cerkiewnych ośrodków życia monastycznego w Polsce.
Jego główna świątynia pw. Zwiastowania Najświętszej Marii Panny została wzniesiona w latach 1503-1510 w stylu gotycko-bizantyjskim. Niemal całkowicie zniszczona w czasie II wojny światowej (w 1944 r. wysadzili ją w powietrze wycofujący się hitlerowcy), została odbudowana; kamień węgielny pod odbudowę został wmurowany w 1984 roku.
Przez wiele lat trwały prace wykończeniowe, a od 2016 roku - również projekt odtworzenia XVI-wiecznych fresków zdobiących ściany świątyni, przy wykorzystaniu oryginalnych technik pracy na mokrym tynku, bo tak niegdyś powstały pierwotne polichromie w supraskiej cerkwi. Od kilku lat cerkiew jest wykorzystywana do celów religijnych, ale dotąd nie było uroczystości jej pełnego wyświęcenia.
Ordynariusz prawosławnej diecezji białostocko-gdańskiej abp Jakub odbudowę supraskiej cerkwi Zwiastowania NMP porównał do odbudowy Zamku Królewskiego w Warszawie, który po zniszczeniach wojennych zrekonstruowano i przywrócono do istnienia.
"Nasze wysiłki nie poszły na marne, odtworzyliśmy obiekt, który ma wyjątkowe znaczenie dla Supraśla, regionu, Kościoła prawosławnego i całego kraju. Niech służy następnym pokoleniom i świadczy o bogatej historii tych ziem. Jest bowiem cennym klejnotem w koronie dziedzictwa narodowego naszej ojczyzny" - mówił w czasie uroczystości abp Jakub.
Dziękował obecnemu metropolicie, a ówczesnemu ordynariuszowi prawosławnej diecezji białostocko-gdańskiej, za "odważną decyzję o odbudowie", działania związane z odzyskaniem dla Cerkwi tego terenu i późniejszą organizację prac.
Podkreślał, że to obiekt wyjątkowy nie tylko dla Kościoła prawosławnego w Polsce. Przypomniał, że monaster supraski odegrał znaczącą rolę w historii RP, był ośrodkiem duchowości, oświaty i kultury. To tu powstał XI-wieczny rękopis zwany Kodeksem Supraskim, XVI-wieczne supraskie freski i Irmologion Supraski, czyli oryginalny rękopis muzyczny.
Zwierzchnik Cerkwi w Polsce metropolita Sawa przypominał początki odbudowy, czas podejmowania takiej decyzji i wcześniejsze zabiegi o odzyskanie zrujnowanej nieruchomości, trudności z przygotowaniem projektu i późniejszym finansowaniem. Dziękował m.in. władzom państwowym poczynając od 1981 roku do obecnych, ale też wiernym i duchowieństwu, którzy wspierali budowę materialnie.
Abp Sawa podkreślał wyjątkowość cerkwi Zwiastowania NMP w Supraślu. "Więcej takiej świątyni prawosławnej w RP nie ma (...), kryje się w niej historia i dusza prawosławia. Odrodziło się to, co było zniszczone i wzbudziło nadzieję tam, gdzie jej nie było" - mówił.
Określił odbudowaną cerkiew w Supraślu mianem "pomnika dla przyszłości i świadectwem przeszłości", mówił o jej wyjątkowej wartości zabytkowej, ale też ogromnym znaczeniu religijnym Supraśla jako ośrodka duchowości prawosławia. Podobnie jak abp Jakub, przypominał znaczenie monasteru dla kultury narodowej, np. jako miejsca tworzenia zabytków piśmiennictwa czy ikonografii.
"Przywracamy tę świątynię prawosławiu i kulturze naszej ojczyzny" - mówił zwierzchnik polskiej Cerkwi.
W liście do uczestników uroczystości prezydent RP Andrzej Duda napisał, że 77 lat temu miał miejsce szczególnie tragiczny epizod w ponad pięćsetletniej historii Supraskiej Ławry; podkreślił, że niedzielna uroczystość na wymiar symboliczny.
"Jest świadectwem duchowego odrodzenia i materialnego wzrostu Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego, chrześcijańskiej wspólnoty wiary i wartości, której liczni wierni wspaniale służyli i nadal służą RP, budując jej pomyślną przyszłość oraz powiększając jej dobra duchowe" - napisał prezydent.
"Ufam, że ta podniesiona ze zgliszczy świątynia, będzie przestrzenią, w której będzie się umacniał chrześcijański duch braterstwa, jedności i umiłowania naszej ziemskiej ojczyzny" - dodał Andrzej Duda w liście odczytanym przez sekretarza stanu w Kancelarii Prezydenta Adama Kwiatkowskiego. W imieniu prezydenta przekazał on klasztorowi łampadę - lampkę oliwną do cerkwi.
Wojewoda podlaski Bohdan Paszkowski gratulował, że mimo trudności i przeciwności udało się inwestycję zakończyć. Wyraził nadzieję, że będzie to miejsce ważne na mapie religijnej nie tylko dla prawosławnych, ale dla "wszystkich osób, które są wrażliwe na głos Boga, które w życiu poszukują takiego uporządkowania, hierarchii wyrastającej z Ewangelii".
Marszałek województwa podlaskiego Artur Kosicki określił supraski monaster mianem "perły duchowej polskiego prawosławia". Przypomniał, że samorząd regionu wspiera inicjatywy polskiej Cerkwi, również prace rekonstrukcyjne głównej świątyni. "Przykładamy dużą wagę do współpracy z naszymi prawosławnymi braćmi w wierze" - zapewniał.
Przedstawiciele polskiej Cerkwi liczbę wiernych w kraju szacują na 450-500 tys. osób; przyjmuje się, że największe w kraju skupiska prawosławnych są w województwie podlaskim. Według danych GUS, w ostatnim spisie powszechnym (dane te uznawane są przez hierarchów za niemiarodajne), przynależność do Kościoła prawosławnego zadeklarowało 156 tys. osób.
Największe w kraju skupiska prawosławnych są w województwie podlaskim.(PAP)
autor: Robert Fiłończuk
rof/ pad/
