24 września – kulminacja Roku Norwida

W piątek rano w krypcie Wieszczów katedry na Wawelu, gdzie znajduje się urna z ziemią ze zbiorowej mogiły, w której pochowano poetę, złożone zostaną kwiaty.

Wydarzenia związane z Rokiem Norwida odbywały się od początku roku, ale większość z nich koncentruje się wokół 200. rocznicy urodzin poety, która przypada 24 września. Tego dnia minister kultury Piotr Gliński podpisze list intencyjny dot. współprowadzenia nowo utworzonego Muzeum Cypriana Norwida w Dębinkach koło Wyszkowa, gdzie artysta spędził lata dzieciństwa, kiedy po śmierci rodziców trafił pod opiekę Ksawerego Dybowskiego, właściciela majątku Dębinki. Tu autor "Promethidiona" wracał w latach młodości i przed wyjazdem za granicę. Od kilku lat opiekę nad obiektem prowadzi Fundacja Museion Norwid, której głównym celem było doprowadzenie do utworzenia w tym miejscu pierwszego w kraju muzeum poświęconego Norwidowi.

W Dębinkach urodziny poety będą świętowane także koncertem "Nasz Norwid". Organizatorzy piszą o nim: "będzie to podróż po samym nazwisku wielkiego poety, przez jego miłość, uczucia i to, co miał głęboko w sercu". Następnego dnia - 25 września - zaplanowano festyn, w którego programie znajdzie się m.in. widowisko "Tęskno mi, Panie" z udziałem Dominiki Ostałowskiej, Włodzimierza Dyły i Dariusza Kowalskiego. W kolejnym dniu (26 września) zaplanowano w Dębinkach XIV Mazowiecki Bieg Norwidowski. W trakcie trzydniowych obchodów w Pałacu będzie także można zwiedzać wystawę poplenerową "Śladami Norwida", przygotowaną przez artystów plastyków ze stowarzyszenia FormAT. W dniach 23-26 września w pobliskim Pałacu w Chrzęsnem będzie się odbywać XVII konferencja naukowa Colloquia Norwidiana – "Norwid w kulturze polskiej". Wystąpią na niej najwybitniejsi polscy i zagraniczni znawcy Norwida, jego życia i twórczości m.in. prof. Józef Fert, prof. Tomasz Korpysz, prof. Edyta Chlebowska.

Konferencja naukowa na temat Norwida odbędzie się 24 września także w Warszawie - w siedzibie Muzeum Niepodległości (MN) zaplanowano jednodniową Ogólnopolską Interdyscyplinarną Konferencję Naukową "Norwid widziany dzisiaj". Organizatorzy zapowiadają: "o Cyprianie Kamilu Norwidzie najczęściej mówiono: +nieznany+, +zapomniany+, a o jego twórczości – +trudna+ i +niezrozumiała+. Konferencja w MN może być doskonałą okazją do podjęcia próby zmiany tych ocen. Sądzimy, że warto raz jeszcze spojrzeć na biografię Norwida, przeanalizować jego twórczość nie tylko w kontekście epoki, w której żył, ale też z punktu widzenia późniejszych odbiorców" - napisano. "Wspólnie chcemy spróbować odpowiedzieć na szereg pytań: może wiersze Norwida, czytane dzisiaj, okażą się jednak łatwiejsze, niż przypuszczaliśmy? Być może inspirujące go motywy, wydarzenia czy osoby nie tylko nie odeszły w niebyt, ale żyją w świadomości pokoleń właśnie dzięki poezji Norwida?" - zaznaczono. W konferencji wezmą udział "wybitni znawcy twórczości Norwida, historycy, badacze literatury, muzealnicy, biografiści i językoznawcy". Wydarzenie będzie transmitowane na żywo na kanale YouTube Muzeum Niepodlegołości. Szczegółowy program konferencji jest dostępny na Facebooku placówki.

Na 24 września Opera Narodowa w Warszawie organizuje koncert Norwidowskie Theatrum Mundi, którego program zbudowany jest właśnie z utworów muzyki rozrywkowej pisanych do tekstów Norwida. Chodzi o pieśni z repertuaru Czesława Niemena ("Italiam! Italiam!", "Marionetki", "Moja piosnka", "Bema pamięci żałobny rapsod"), Wandy Warskiej ("Czułość", "W Weronie"), Stana Borysa ("Coraz to z ciebie jako z drzazgi smolnej"), Krzysztofa Cugowskiego ("Noc nad Norwidem") i Natalii Sikory ("Ty mnie do pieśni pokornej nie wołaj"). Utwory zabrzmią w nowych aranżacjach na głos solowy, chór i orkiestrę symfoniczną, w wykonaniu Małgorzaty Walewskiej, Olgi Pasiecznik, Szymona Mechlińskiego, Macieja Kwaśnikowskiego i Łukasza Golińskiego. Wystąpią również aktorzy Teatru Narodowego, którzy przedstawią fragmenty prozy Norwida, m.in. "Białych kwiatów" i "Czarnych kwiatów", jego dramatów i korespondencji. W programie pojawią się wiersze tak znane jak "Coś ty Atenom zrobił, Sokratesie" czy "Fortepian Szopena", ale także mniej znane ustępy prozy zawierające treści biograficzne.

24 września Teatr im. Stefana Żeromskiego w Kielcach zorganizuje wydarzenie "Teatr bez teatru”. Będzie to, jak zapowiadają organizatorzy, czytanie wybranego dramatu Cypriana Kamila Norwida z okresu, który rozpoczyna dramat "Aktor". To czas po powrocie z Ameryki, kiedy twórczość poety wchodzi w nową fazę, którą określa się często mianem "teatru bez teatru" w nawiązaniu do braku w niej dramatycznych zdarzeń i ostatecznych rozstrzygnięć. "Charakteryzuje ją za to świadomość czasów, w których żyje autor. Wspomniane hasło nasuwa skojarzenie z naszą pandemiczną rzeczywistością, w której teatr bez widza na widowni przenosi się do Internetu" - zauważają organizatorzy wydarzenia.

Także 24 września, w dworku Wincentego Pola - oddziale Muzeum Narodowego w Lublinie - odbędzie się wydarzenie zatytułowane "Norwid współczesny" - odczyt i spotkanie dotyczące edycji pism poety. Wydarzenia związane z Norwidem planują tego dnia też białostocka Filharmonia Podlaska oraz Muzeum Okręgowe w Sandomierzu. Na 25 września Filharmonia Kameralna im. Lutosławskiego w Łomży przygotowuje koncert "Pamięci Norwida", który będzie kompilacją tekstów zaczerpniętych z twórczości tego poety oraz muzyki z jego epoki, a na 26 września w warszawskim Teatrze Polskim im. Arnolda Szyfmana zaplanowano poświęcone Norwidowi widowisko dokumentalne.

Wystawę "Cyprian Kamil Norwid - Artysta Totalny" przygotowało wrocławskie Ossolineum. Od piątku do niedzieli w ossolińskim Refektarzu będzie można oglądać rękopisy, rysunki, grafiki i jeden z zaledwie czterech istniejących obrazów olejnych, które wyszły spod ręki poety.

Dział Rękopisów Zakładu Narodowego im. Ossolińskich zaprezentuje kilka cennych obiektów związanych z Norwidem, takich jak autografy wierszy "Spartakus" oraz "Czemu w konfederatce: odpowiedź", a także jego kilkustronicowe refleksje historyczne, dziewiętnastowieczne miscellanea, czyli księgę "rozmaitej treści", czy pierwsze wydanie rozprawy "O sztuce (dla Polaków)" z ręcznymi uwagami wyjaśniającymi genezę powstania tekstu. Współczesną ciekawostką związaną z Norwidem będzie prezentacja "Niedokończonej książki o Norwidzie" Tadeusza Różewicza, który bardzo cenił sobie twórczość poety.

W Sopocie pod patronatem Instytutu Książki od czerwca odbywają się organizowane przez Towarzystwo Przyjaciół Sopotu wydarzenia pod tytułem "Fortepian Szopena" – podczas których aktorzy związani z Teatrem Wybrzeże w Gdańsku (m.in.: Jarosław Tyrański i Krzysztof Gordon) nagrali kolekcję aktorskich interpretacji poezji Norwida, m.in. unikatowy zbiór pięciu różnych wykonań "Fortepianu Szopena". 24 września, w dniu urodzin poety, w Sopocie odbędzie się gala norwidowska. W programie wiersze w aktorskich interpretacjach i recital fortepianowy laureata konkursu chopinowskiego Piotra Pawlaka. Słowo o Norwidzie i jego twórczości wygłosi poeta, redaktor naczelny dwumiesięcznika literackiego „Topos” i juror konkursu Wiersz+Obraz, Krzysztof Kuczkowski.

Od początku września w Krakowie trwa zbiórka własnoręcznie wykonanych kartek urodzinowych dla Cypriana Kamila Norwida z okazji 200-lecia urodzin poety. "Cyprian Kamil Norwid był artystą w szerokim znaczeniu tego słowa. Autor wierszy, dramatów, utworów prozatorskich – ale także malarz, grafik i rzeźbiarz. Za życia był jednak artystą niedocenianym. Jeden z najwybitniejszych polskich poetów XIX wieku zmarł w biedzie, samotności i zapomnieniu… Dlatego pragniemy, by swoje 200. urodziny Norwid obchodził hucznie, radośnie i w gronie życzliwych mu osób" - zapowiadają organizatorzy, krakowski Ośrodek Kultury im. C. K. Norwida Nowohuckie Laboratorium Dziedzictwa. "Wykonane i dostarczone przez Was kartki, roześlemy w Polskę do instytucji – podobnie jak my – zajmujących się podtrzymywaniem pamięci i propagowaniem twórczości Norwida, życząc im od Was i nas wszystkiego najlepszego z okazji 200-lecia urodzin Wieszcza" - zapowiadają organizatorzy akcji.

24 września w godzinach 11:00-19:00 będzie się odbywać akcja "Norwid? Przy telefonie". Ci, którzy zadzwonią pod numer 12 644 27 65 wew. 20., będą mogli posłuchać wierszy w interpretacji pracowników Ośrodka Kultury im C. K. Norwida. "Repertuar dobieramy autorsko, a podyktowany on będzie naszym indywidualnym umiłowaniem do wybranych utworów. Wiersze będą się zmieniać wraz z wymianą oczekującego pod telefonem, stremowanego swym potencjalnym występem, pracownika. Uroczyście obiecujemy wznieść się na wyżyny naszych amatorskich umiejętności deklamacyjnych! Liczymy na Waszą otwartość na nas i na twórczość patrona naszego Ośrodka" - zapowiadają organizatorzy.

Krakowskie Nowohuckie Laboratorium Dziedzictwa przygotowuje też Norwid Festiwal 2021, który będzie się odbywać w dniach 26-28 listopada 2021 pod hasłem „Dopokąd idę!…". W programie - panele dyskusyjne, recytacja, koncert, warsztaty kreatywnego pisania, spacer po Krakowie śladami poety oraz gra terenowa.

"200-lecie urodzin Norwida obchodzimy z przytupem i świętujemy podczas Norwid Festiwalu 2021. Aby uhonorować Sztukmistrza, przyznamy Nagrodę Norwidowską i wesprzemy współczesnych artystów, którzy na wzór Norwida łączą działalność literacką z innymi obszarami w zakresie sztuk wizualnych, teatru czy tłumaczenia. Z tego tytułu zapraszamy wszystkich pisarzy, literatów, eseistów i innych twórców do aplikowania. Nagroda ma za zadanie docenić i promować twórców podążających drogą Norwida, umożliwiając im dalszy rozwój. Ma tym samym zapobiegać trudnej sytuacji materialnej wszechstronnie uzdolnionych literatów, w jakiej znalazł się sam Norwid" - informują organizatorzy. Zgłoszenia osoby ubiegające się o nagrodę mogą przesyłać do końca października. Ogłoszenie wyników oraz wręczenie nagrody odbędzie się 27 listopada 2021 r. na oficjalnej gali podczas Norwid Festiwal 2021. Zwycięzcom przyznane zostaną nagrody pieniężne – 10 tys. zł za nagrodę główną i po 2000 zł za dwa wyróżnienia.

27 września odbędzie się wernisaż wystawy "Sztukmistrz. Norwid – rysunki" w warszawskiej galerii Kordegarda. Na ekspozycji przygotowanej przez Narodowe Centrum Kultury będzie można zobaczyć kilkadziesiąt spośród ponad pięciuset szkiców i kilkudziesięciu rycin znajdujących się w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie, Biblioteki Kórnickiej Polskiej Akademii Nauk oraz Biblioteki Narodowej. "Potraktujmy losy Norwida jako memento dla nas samych, abyśmy z życzliwością odkrywali w dzisiejszej sztuce to, co ciekawe i inspirujące, oraz dawali szanse młodym" – zapowiada prof. Rafał Wiśniewski, dyrektor NCK.

W Kordegardzie będzie można oglądać unikatowy zespół prac znany dotąd niemal wyłącznie norwidologom. Jedynie pojedyncze ryciny prezentowano szerszej publiczności przy okazji wystaw tematycznych. Wystawa przedstawia czterdzieści dwie prace Norwida, w tym trzydzieści dziewięć rysunków i akwareli oraz trzy grafiki, powstałe od lat czterdziestych XIX wieku aż do jego śmierci w 1883 r. Na ekspozycję składają się autoportrety, portrety, sceny religijne, rodzajowe i satyryczne oraz kompozycje symboliczne.

Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego świętuje rocznicę cyklem czytań scenicznych "Od-czytywanie Norwida", który rozpoczął się pod koniec sierpnia. 25 września będzie czytany "Promethidion", w październiku widzom Instytutu zostanie przybliżona "Noc tysiączna-druga", Norwidowska jednoaktówka oparta na wątkach lat włoskiej młodości poety, zainspirowana m.in. grą z konwencją komedii miłosnej i ironiczną metateatralnością. W listopadzie, a także grudniu goście cyklu "Od-czytywanie Norwida. Dramaty" będą mieli szanse zapoznać się z najwybitniejszymi reprezentacjami Norwidowskiego teatru poetyckiego i presymbolistycznego, najlepiej bodaj znanym "Pierścieniem Wielkiej Damy" oraz metateatralnym "Za kulisami".

W Roku Norwidowskim kompleksowe prace prowadzone są przez polski zespół konserwatorów przy grobie Cypriana Kamila Norwida na cmentarzu Les Champeaux w Montmorency pod Paryżem. To właśnie we Francji spoczywają doczesne szczątki poety. Grób na Wawelu, znajdujący się w tzw. Krypcie Wieszczów, jest symboliczny – zawiera urnę z ziemią z Montmorency.

Cyprian Kamil Norwid ostatnie lata spędził samotnie w Domu św. Kazimierza w Paryżu – przytułku dla polskich weteranów. Zmarł prawie zapomniany w roku 1883. Początkowo poetę pochowano w Ivry, ale po pięciu latach jego prochy przeniesiono do zbiorowej mogiły w Montmorency, a następnie – po kolejnych piętnastu latach, gdy skończyła się koncesja cmentarna – trumnę ostatecznie złożono pod obecną kamienną płytą i ozdobiono skromnym, wapiennym nagrobkiem. Po raz pierwszy nagrobek remontowano w latach pięćdziesiątych XX wieku; wówczas oprócz zmiany kształtu samego grobu dodano nowy medalion z brązu projektu Kazimierza Węglewskiego; poprzedni bowiem medalion został skradziony.

Program prac konserwatorskich przy grobie nr 731 (kwatera C) na cmentarzu Les Champeaux jest wieloetapowy – jak poinformował PAP Rafał Jemielita, rzecznik prasowy Narodowego Instytutu Polskiego Dziedzictwa Kulturowego za Granicą POLONIKA, który odpowiada za prowadzone prace. Zaplanowano nie tylko odczyszczenie różnego rodzaju biologicznych nalotów, ale też fragmentów obecnie sczerniałych. Zostanie również przeprowadzone odsolenie kamieni, a także pełna konserwacja medalionu, uzupełnienie ubytków, impregnacja biologiczna oraz hydrofobizacja, czyli zabezpieczenie przed niszczącym wpływem wilgoci. (PAP)

autor: Agata Szwedowicz

aszw/ skp /