Antoni Libera. Fot. PAP/A. Zawada
Jarosław Marek Rymkiewicz poruszał tematy niepopularne, wymagające pewnego przygotowania; to, co pisał o historii, nie może być analizowane w oderwaniu od dorobku polskiej literatury – mówi PAP pisarz i tłumacz Antoni Libera.
Poeta, dramaturg Jarosław Marek Rymkiewicz zmarł w czwartek w wieku 86 lat.
Zdaniem Antoniego Libery Jarosław Marek Rymkiewicz pozostawił po sobie dorobek składający się z twórczości poetyckiej (którą sam uznawał za najważniejszą), prozy oraz licznych tłumaczeń literatury obcej. Przypomniał, że zmarły był również znawcą polskiej literatury, szczególnie romantycznej.
"Należy zastanowić się, co z tego olbrzymiego korpusu jest najważniejsze. Pewnie ze względów politycznych był przedstawiany głównie z punktu widzenia podnoszenia zagadnień polskiej historii w kontekście współczesności. Sam jednak mówił w wywiadach, że czuje się przede wszystkim poetą metafizycznym" – podkreślił Antoni Libera.
Jego zdaniem ta fascynacja tłumaczy, dlaczego tak wiele miejsca w jego twórczości zajmuje zagadnienie śmierci. "Ta dzisiejsza wiadomość o jego odejściu jest tym bardziej przejmująca, bo przez całe swoje przygotowywał się do momentu zejścia z tego świata. To czeka każdego, ale Rymkiewicz zastanawiał się nad tym, co to znaczy być i czym ludzka świadomość różni się od nieświadomości" – powiedział.
Antoni Libera dodał, że najbardziej znany obszar jego twórczości, czyli podejmowanie tematów historycznych, nie może być analizowany w oderwaniu od dorobku polskiej literatury.
"Rymkiewicz spoglądał na polską historię i mentalność. W potocznym rozumieniu historia ostatnich 300 lat to dzieje męczeństwa narodu, który jest ofiarą mocniejszych. W odróżnieniu od Gombrowicza i Witkacego, którzy poszukiwali wytłumaczenia tych klęsk w negatywnych polskich cechach narodowych, Rymkiewicz uznawał, iż to, co przedstawiane jest jako cnota, czyli łagodność, jest słabością" – zauważył Libera.
Dodał, że częścią tych rozważań są porównania z innymi narodami Europy, które w przeciwieństwie do Polski "stosowały wobec siebie różne okrutne zabiegi", zamiast braku rozliczeń i idei "kraju bez stosów". Zdaniem Libery ten przejaw jego myślenia jest szczególnie zauważalny w eseju "Wieszanie" dotyczącym rozliczeń po Powstaniu Kościuszkowskim. Jak dodał Libera, według Rymkiewicza "gdyby Polska nie bała się rozliczeń, to może nie straciłaby niepodległości (...) Tymczasem w Polsce wszystko było letnie, przejawiające się wybaczaniem".
W rozmowie z PAP Antoni Libera ocenił, że Rymkiewicz miał szczególny talent do tłumaczenia wierszy. Przypomniał także, że jednym z jego ostatnich dzieł był przekład opowiadania "Czyste serce" Gustave’a Flauberta.
Zmarły był również autorem przekładów sztuk z okresu hiszpańskiego Złotego Wieku pióra Pedro Calderona de la Barca – "Życie jest snem", "Księżniczka na opak wywrócona" i "Niewidzialna kochanka". Tłumaczył też utwory dramatyczne hiszpańskiego poety Federico Garcii Lorki – "Dom Bernardy Alba" i "Yerma, czyli bezpłodna". Jego imitacje dramatów Calderona z sukcesami inscenizowano w Teatrze Polskiego Radia i Teatrze Telewizji. Tłumaczył także poezje Wallace'a Stevensa, Osipa Mandelsztama oraz poetów hiszpańskich - Lorci oraz de la Barca.
"Dziś trudno powiedzieć, czy Rymkiewicz będzie klasykiem. Nie mam wątpliwości, że zostanie uznany za jednego z najwybitniejszych pisarzy XX wieku. Jego dorobek jest niezwykle obszerny i wartościowy” – powiedział Libera.
Jego zdaniem twórczość Rymkiewicza, podobnie jak innych pisarzy, przejdzie przez "czyściec", czyli okres zapomnienia i odrzucenia. "W tym przypadku czyściec może być dość długi, ponieważ świat idzie dziś w innym kierunku. Szedł pod prąd współczesnej cywilizacji. Odrzucał łatwiznę, którą proponuje kultura masowa i plastikowa literatura. Podejmował tematy niepopularne, wymagające pewnego przygotowania i elementarnej wiedzy"” – stwierdził rozmówca PAP.
Jarosław Marek Rymkiewicz urodził się 13 lipca 1935 r. w Warszawie. Jako poeta i dramaturg zadebiutował pod koniec lat pięćdziesiątych XX w.
Minister kultury i dziedzictwa narodowego Piotr Gliński w 2016 r. wyróżnił Rymkiewicza „za całokształt twórczości jako eseistę, dramaturga”. W tym też roku pisarz otrzymał Nagrodę im. Lecha Kaczyńskiego.(PAP)
Autor: Michał Szukała
szuk/ ann/
