Światowe orędzie na 60. Międzynarodowy Dzień Teatru - 27 marca

Międzynarodowe święto teatru będzie obchodzone w niedzielę w ponad stu państwach na świecie.

Co roku sekretariat Międzynarodowego Instytutu Teatralnego (ITI) zamawia u wybitnego człowieka teatru okazjonalne orędzie. Pierwsze w 1962 r. napisał francuski pisarz Jean Cocteau. W 2018 r. orędzie napisał brytyjski reżyser teatralny Simon McBurney, a w ubiegłym roku jego autorką była brytyjska aktorka teatralna i filmowa Helen Mirren.

Tym razem autorem międzynarodowego orędzia jest amerykański reżyser teatralny i operowy Peter Sellars. Publikujemy tekst jego przesłania w przekładzie Arkadiusza Majewskiego udostępniony PAP przez Polski Ośrodek ITI.

"Drodzy Przyjaciele, ponieważ świat w każdej godzinie i w każdej minucie trzyma się kurczowo codziennego potoku wiadomości i dziennikarskich doniesień, niech mi będzie wolno zaprosić nas wszystkich – jako twórców – do wejścia we właściwy zakres, sferę oraz perspektywę epickiego czasu, epickiej zmiany, epickiej świadomości, epickiej refleksji oraz epickiej wizji" - napisał Sellars.

Artysta zwrócił uwagę, że "żyjemy w epickim okresie historii ludzkości, a głębokie i niosące konsekwencje zmiany, jakich doświadczamy – zarówno w odniesieniu do siebie samych, jak i w relacjach międzyludzkich, a także wobec pozaludzkich światów – są niemal poza naszymi możliwościami uchwycenia, wyartykułowania, mówienia o nich czy przedstawiania".

"Nie żyjemy w 24-godzinnym cyklu informacji, żyjemy na krawędzi czasu. Redakcje mediów są zupełnie nieprzygotowane i nie radzą sobie z tym, czego doświadczamy" - ocenił.

"Gdzie leży język, jakie ma być działanie i jakie obrazy mogłyby nam pozwolić zrozumieć głębokie zmiany i pęknięcia, których doświadczamy? I jak możemy przekazać treść naszego życia teraz - nie jako reportaż, a doświadczenie?" - czytamy w orędziu.

Sellars określił teatr mianem "sztuki doświadczania". "W świecie zasypywanym wyczerpującymi doniesieniami medialnymi, symulacjami doświadczeń, upiornymi prognozami – jak w takim świecie możemy wyjść poza powtarzane bez końca liczby, aby doświadczyć świętej nienaruszalności i bezkresu pojedynczego życia, ekosystemu, przyjaźni, czy niezwykłej gry światła na niebie?" - pyta artysta.

Podkreślił, że "trwająca od dwóch lat pandemia COVID-19 przytępiła ludzkie zmysły, zredukowała nasze życie, przerwała więzi i wrzuciła nas w koszmarne Ground Zero we własnych mieszkaniach".

"Jakie nasiona trzeba zasadzić i uprawiać w tych latach, a które przerośnięte szkodliwe gatunki należy całkowicie i ostatecznie wyplenić?" - napisał. "Tak wielu ludzi żyje na krawędzi. Jest tak dużo rażącej przemocy – nie do pojęcia lub nie do przewidzenia. Tak wiele uznanych systemów ujawniono jako struktury nieustannego okrucieństwa" - ocenił amerykański reżyser.

"Gdzie są nasze rocznice pamięci? O czym musimy pamiętać? Jakie rytuały pozwoliłyby nam w końcu wyobrazić sobie od nowa i rozpocząć próby kroków, których nigdy wcześniej nie podejmowaliśmy?" - pyta Sellars w orędziu.

Wyjaśnił, że "teatr epickiej wizji, celu, uzdrowienia, naprawy i troski potrzebuje nowych obrzędów. Nie musimy być zabawiani". "Potrzebujemy być razem. Musimy dzielić tę samą przestrzeń i musimy kultywować uwspólnotowienie przestrzeni" - napisał. "Potrzebujemy chronionych przestrzeni głębokiego zasłuchania i równości" - podkreślił artysta.

Zwrócił uwagę, że "teatr jest stwarzaniem na ziemi przestrzeni równości między ludźmi, równości bogów, roślin, zwierząt, kropli deszczu, łez i odradzania". "Przestrzeń równości i głębokiego zasłuchania jest rozświetlona ukrytym pięknem utrzymywanym przy życiu w najgłębszych oddziaływaniach niebezpieczeństwa, opanowania, mądrości, działania i cierpliwości" - wyjaśnił.

"W Sutrze Girlandowej Budda wymienia dziesięć rodzajów wielkiej cierpliwości w ludzkim życiu. Jedna z najpotężniejszych nazywana jest Cierpliwością w Postrzeganiu Wszystkiego jako Mirażów" - przypomniał artysta. Ocenił, że "teatr zawsze przedstawiał życie tego świata jako wyobrażenie przypominające miraż, pozwalający nam przenicować ludzkie iluzje, złudzenia, ślepotę i wyparcie z wyzwalającą czytelnością i siłą".

"Jesteśmy tak pewni tego, na co patrzymy i tego, jak na to patrzymy, że nie jesteśmy w stanie zobaczyć i odczuć rzeczywistości alternatywnych, nowych możliwości, rozmaitych podejść, niewidocznych relacji i ponadczasowych więzi" - przekonywał.

Zwrócił uwagę, że "to dla nas czas na głębokie odświeżenie umysłu, zmysłów, wyobraźni, a także naszych historii i naszych przyszłości". "Ta praca nie może być wykonywana samotnie i w odosobnieniu. To jest praca, którą trzeba wykonać razem" - napisał. "Teatr jest zaproszeniem do wykonania tej pracy wspólnie" - podkreślił reżyser.

"Za tę pracę ogromnie Wam dziękuję" - zakończył orędzie Peter Sellars.

Peter Sellars (ur. 27 września 1957 r. w Pittsburghu, w Pensylwanii) jest reżyserem operowym, teatralnym i festiwalowym, który "zyskał międzynarodową sławę dzięki przełomowym i prekursorskim interpretacjom klasyki, popularyzowaniu muzyki XX wieku i współczesnej oraz projektom zespołowych realizowanym z niezwykłym rozmachem kreatywnym i scenicznym we współpracy z wieloma artystami". "Jego twórczość unaocznia siłę sztuki jako środka przekazu moralnego i zaangażowania społecznego" - czytamy w przesłanej informacji.

Reżyser wystawiał opery m.in. w Holenderskiej Operze Narodowej, English National Opera, na Festiwalu w Aix-en-Provence, w Lyric Opera of Chicago, w Opéra National de Paris, podczas Festiwalu w Salzburgu.

Sellars tworzył szereg dzieł we współpracy z kompozytorem Johnem Adamsem, m.in. "Nixon w Chinach", "Śmierć Klinghoffera", "El Nino", "Doctor Atomic", "Ewangelia według innej Marii" i "Dziewczyny ze Złotego Zachodu". "Zainspirowany utworami Kaiji Saariaho pokierował kreacją sceniczną jej dzieł (+L'Amour de loin+, +Adriana Mater+, +Only the Sound Remains+), które poszerzyły repertuar współczesnej opery" - napisano.

"Ostatnie (pre-pandemiczne) przedsięwzięcia obejmują nowe przedstawienie opery +Doctor Atomic+ w Santa Fe Opera, produkcję opery +Kopernikus+ Claude'a Viviera na paryski Festival d'Automne oraz adaptację +Idomeneo+ Mozarta na Festiwalu w Salzburgu" - czytamy w informacji o artyście.

Pod koniec 2020 r. opracował i wyreżyserował "to ciało jest tak nietrwałe…", film zrealizowany w odpowiedzi na globalną pandemię, inspirowany tekstem Sutry Vimalakirti.

Jego najbliższe przedsięwzięcia to: inscenizacja "Roman du Fauvel" we współpracy z muzykologiem i założycielem Sequentia Ensemble Benjaminem Bagbym; wznowienie przedstawienia Sellarsa "Tristan i Izolda", której "narracja została wzmocniona i pogłębiona przez przekraczającą gatunkowe granice projekcję wideo autorstwa artysty Billa Violi"; oraz "Perle Noire, medytacje dla Josephine" z muzyką kompozytora i multiinstrumentalisty Tyshawna Soreya w wykonaniu śpiewaczki Julii Bullock.

Amerykański reżyser poprowadził kilka dużych festiwali artystycznych, w tym Los Angeles Festival w 1990 i 1993 r. oraz Adelaide Arts Festival w 2002 r. W 2006 r. był dyrektorem artystycznym wiedeńskiego festiwalu New Crowned Hope, na który zaprosił początkujących i uznanych artystów z różnych kręgów kulturowych, by przygotowali nowe prace w dziedzinie muzyki, teatru, tańca, filmu, sztuk wizualnych i architektury z okazji obchodów 250. rocznicy urodzin Mozarta.

Peter Sellars jest profesorem na Wydziale Sztuki i Kultur Świata Uniwersytetu Kalifornijskiego, dyrektorem-założycielem Instytutu Boethiusa na Uniwersytecie Kalifornijskim, kuratorem-rezydentem Festiwalu Filmowego w Telluride; był również Mentorem Inicjatywy Rolex Arts.

Jest laureatem nagrody MacArthur Fellowship, nagrody Erasmus "za wkład w kulturę europejską" oraz nagrody Sióstr Gish. Jest członkiem Amerykańskiej Akademii Sztuk i Nauk. Otrzymał zaszczytną nagrodę Polar Music Prize oraz tytuł Artysty Roku przyznany przez prestiżowy magazyn "Musical America".

Międzynarodowy Dzień Teatru został ustanowiony w czerwcu 1961 r., na pamiątkę otwarcia Teatru Narodów w Paryżu, które miało miejsce 27 marca 1957 r.

Ustanowienie Dnia Teatru zaproponował Arvi Kivimaa, prezydent Fińskiego Ośrodka Międzynarodowego Instytutu Teatralnego podczas 9. Światowego Kongresu Międzynarodowego Instytutu Teatralnego (ITI) w Helsinkach. Odtąd Dzień Teatru jest koordynowany i obchodzony przez ponad sto narodowych ośrodków ITI na całym świecie.

Międzynarodowy Instytut Teatralny został założony w 1948 r. w Pradze przez osiem państw, w tym Polskę. Obecnie działa pod auspicjami UNESCO, a jego sekretariat mieści się w Paryżu.(PAP)

autor: Grzegorz Janikowski

gj/ dki/