Tablica upamiętniająca 70. rocznicę powstania podobozu w Brnie (Czechy), który należał do kompleksu Auschwitz, została odsłonięta w czwartek w budynku tamtejszego gimnazjum katolickiego, w którym się mieścił. W latach 1943-45 więzionych tam było około 250 Polaków.
Inskrypcja na mosiężnej tablicy przypomina o istnieniu podobozu i więźniach. Odsłonili ją Piotr Pawlina, spokrewniony z Eugeniuszem Niedojadłem, który był więziony w brneńskim obozie, a także Ryszard Machulik, który urodził się w 1944 roku w nazistowskim obozie Auschwitz II-Birkenau.
Szefowa Towarzystwa Opieki nad Oświęcimiem, które zorganizowało uroczystość przy wsparciu Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa oraz Fundacji Pamięci Ofiar Auschwitz-Birkenau, Stefania Kozioł powiedziała w rozmowie z PAP, że tablica została umieszczona przed wejściem do szkolnej auli. „To bardzo reprezentacyjne miejsce” – podkreśliła.
Podobóz Bruenn był jednym z trzech podobozów KL Auschwitz utworzonych przez Niemców na okupowanych ziemiach czeskich. Jak poinformował historyk z Muzeum Auschwitz Adam Cyra jego powstanie wiązało się z przeniesieniem Akademii Technicznej SS i Policji z Berlina do Brna. Stało się to latem 1943 r.
„Na siedzibę akademii wybrano budynek seminarium duchownego, znajdujący się w surowym stanie i wymagający gruntownego remontu. Ponieważ powstało zapotrzebowanie na siłę roboczą, kierownictwo szkoły uzyskało zgodę na skierowanie do Brna więźniów KL Auschwitz” – poinformował Cyra.
30 września 1943 roku w Auschwitz wyselekcjonowano 251 więźniów, prawie samych Polaków. Zostali przewiezieni do Brna i pracowali przy adaptacji budynku na potrzeby SS. Niemcy wykorzystywali też Czechów, zarówno pracowników cywilnych, jak i więźniów politycznych. „Dzięki ich pomocy, poza Bolesławem Olszewskim (numer obozowy 18863), który zginął podczas ewakuacji podobozu w kwietniu 1945 roku, nie było w podobozie Bruenn ofiar śmiertelnych” – podał Cyra.
Historyk poinformował, że pierwszym kierownikiem podobozu był Gerhard Palitzsch, który wcześniej jako podoficer raportowy rozstrzelał w KL Auschwitz pod Ścianą Straceń na dziedzińcu bloku nr 11 kilka tysięcy więźniów, głównie Polaków. Zastąpił go Unterscharfuehrer SS Josef Rieger. Po jego odwołaniu za zbyt pobłażliwy stosunek do więźniów, kierownikiem został Walter Jansen.
Po trzech miesiącach istnienia z Brna wywieziono 100 więźniów, którzy trafili do podobozu KL Auschwitz - Jawischowitz w Jawiszowicach, gdzie pracowali w kopalni węgla. Kolejna grupa - 118 osób, trafiła w maju 1944 roku do podobozu Buna (Monowitz), istniejącego przy zakładach IG Farbenindustrie w Monowicach. W Brnie pozostało 28 więźniów, których stan zwiększył się później o około 20 Polaków, aresztowanych po wybuchu powstania warszawskiego. Na początku 1945 roku 12 więźniów przeniesiono do KL Buchenwald.
17 stycznia 1945 roku w Brnie przebywało 36 więźniów, w tym 32 Polaków. W kwietniu rozpoczęła się ewakuacja obozu. Po kilkunastu dniach jazdy koleją więźniowie trafili do Górnej Austrii. 3 maja w pobliżu miejscowości Bergen koło Salzburga, 35 więźniów podobozu Bruenn doczekało wyzwolenia przez wojska amerykańskie.
Niemcy założyli obóz Auschwitz w 1940 roku, aby więzić w nim Polaków. Auschwitz II-Birkenau powstał dwa lata później. Stał się miejscem zagłady Żydów. W kompleksie obozowym funkcjonowała także sieć ponad 40 podobozów. Tworzono je głównie na terenie Prowincji Górnośląskiej m.in. przy kopalniach, hutach, przedsiębiorstwach, a także gospodarstwach rolnych. Najdalej od obozu macierzystego położone były trzy podobozy na okupowanych ziemiach czeskich: w Svetlej, Bruntalu i Brnie.
W Auschwitz Niemcy zgładzili co najmniej 1,1 mln ludzi, głównie Żydów, a także Polaków, Romów, jeńców sowieckich i osób innej narodowości. (PAP)
szf/ mlu/ mag/
