Pomnik Bohaterów Getta na placu im. Mordechaja Tenenbauma w Białymstoku. Fot. PAP/M. Zieliński
Władze Białegostoku przygotowują się do sierpniowych obchodów przypadającej w tym roku 80. rocznicy Powstania w miejscowym getcie. Miasto chce odrestaurować pomnik upamiętniający bohaterów getta, a także uporządkować okolicę placu.
Powstanie w białostockim getcie historycy uważają za drugi pod względem wielkości - po Warszawie - zryw ludności żydowskiej w walce z hitlerowcami. Wybuchło 16 sierpnia, walki trwały kilka dni.
W tym roku przypada 80. rocznica sierpniowych wydarzeń. Uroczystości co roku odbywają się 16 sierpnia przy pomniku upamiętniającym obrońców getta. Pomnik stoi na placu noszącym imię przywódcy powstania - Mordechaja Tenenbauma-Tamaroffa.
Pomnik upamiętniający bohaterów getta ma kształt obelisku. Treść w języku polskim i hebrajskim brzmi: "Bratnia mogiła powstańców getta białostockiego poległych w bohaterskiej walce z niemieckimi barbarzyńcami za wolność i honor narodu żydowskiego 16-25-VIII-1943".
Plac znajduje się na terenie dawnego getta, w miejscu, gdzie niegdyś był gettowy cmentarz. Pozostał jego fragment, który przed laty ogrodzono i gdzie złożono ekshumowane szczątki zmarłych. Usytuowano tam tablicę: "W tym miejscu złożone są prochy około 3500 Żydów pomordowanych przez hitlerowców w akcjach eksterminacyjnych oraz poległych podczas powstania w getcie białostockim w sierpniu 1943 roku".
Sam pomnik upamiętniający bohaterów getta ma kształt obelisku. Treść w języku polskim i hebrajskim brzmi: "Bratnia mogiła powstańców getta białostockiego poległych w bohaterskiej walce z niemieckimi barbarzyńcami za wolność i honor narodu żydowskiego 16-25-VIII-1943".
W Białymstoku spotkanie nt. „Pamiętnika” Dawida Szpiro z białostockiego getta
Jak powiedział PAP zastępca prezydenta Białegostoku Rafał Rudnicki, władzom miasto zależy na tym, aby przygotować miejsce do sierpniowych obchodów. "Zależy nam, jako władzom miasta, na tym, żeby przed 80. rocznicą w pierwszej kolejności uporządkować pomnik i jego okolice" - dodał.
W ramach przygotowań miasto ogłosiło przetarg na prace naprawcze przy pomniku. W specyfikacji zamówienia w Biuletynie Informacji Publicznej Urzędu Miejskiego w Białymstoku można przeczytać, że chodzi m.in. wymianę płyt na cokole, pomalowanie pomnika, a także uczytelnienie liter na pomniku. Prace mają być wykonane w ciągu półtora miesiąca od podpisania umowy.
Rudnicki powiedział, że miasto prowadzi też inne prace. Remontowany jest także m.in. zabytkowy fragment muru okalającego niegdyś gettowy cmentarz, który znajduje się w bezpośrednim sąsiedztwie placu.
Na samym placu nie mogą być prowadzone prace ingerujące w grunt. Jak wyjaśnił Rudnicki, chodzi o względy religijne; teren jest terenem pochówkowym. Jednak miasto stara się - jak mówił wiceprezydent - remontować okolicę placu i wykonać drobne prace na placu, które są uzgodnione z Gminą Wyznaniową Żydowską w Warszawie.
Bezpośrednim powodem wybuchu powstania były niemieckie przygotowania do ostatecznej likwidacji getta w sierpniu 1943 roku. Grupa bojowników chciała sforsować bramy przy jednej z ulic, co dawałaby szanse na ucieczkę w kierunku Puszczy Knyszyńskiej. Słabo uzbrojonych powstańców było trzystu; Niemców, dysponujących czołgami i samolotami, dziesięć razy więcej. Główne walki w getcie toczyły się 16 sierpnia 1943 roku, w kolejnych kilku dniach broniły się już tylko pojedyncze punkty oporu.
Wszystkie uroczystości w tym roku upamiętniające żydowską społeczność w Białymstoku zostały wpisane w obchody 80. rocznicy powstania w getcie białostockim. Wspólnym logiem tych obchodów jest graficzne ujęcie fragmentu muru gettowego cmentarza, nad którym umieszczono Gwiazdę Dawida.
Białostockie getto zostało utworzone w lipcu 1941 roku, w niespełna miesiąc po zajęciu miasta przez wojska niemieckie. Przebywało w nim "w nieludzkich warunkach" kilkadziesiąt tysięcy Żydów. Akcja likwidacji getta rozpoczęła się na początku lutego 1943 roku.
Bezpośrednim powodem wybuchu powstania były niemieckie przygotowania do ostatecznej likwidacji getta w sierpniu 1943 roku. Grupa bojowników chciała sforsować bramy przy jednej z ulic, co dawałaby szanse na ucieczkę w kierunku Puszczy Knyszyńskiej. Słabo uzbrojonych powstańców było trzystu; Niemców, dysponujących czołgami i samolotami, dziesięć razy więcej. Główne walki w getcie toczyły się 16 sierpnia 1943 roku, w kolejnych kilku dniach broniły się już tylko pojedyncze punkty oporu.(PAP)
autorzy: Sylwia Wieczeryńska, Robert Fiłończuk
swi/ rof/ agz/
