Adam Macedoński przez ponad czterdzieści lat prowadził działalność antykomunistyczną. Był współtwórcą kilku organizacji podziemnych, duszpasterstw i wolnej prasy. Szczególną częścią jego działalności było zabieganie o ujawnienie prawdy o zbrodni katyńskiej.
Adam Macedoński urodził się 29 stycznia 1931 r. we Lwowie. Jego ojciec służył w Policji Państwowej. Z powodu zagrożenia aresztowaniem, po zajęciu w 1939 r. Kresów przez wojska sowieckie, przedostał się z rodziną do Krakowa. Po zakończeniu wojny rozpoczął naukę w Liceum Ogólnokształcącym im. Augusta Witkowskiego. Zaangażował się w działalność harcerską i wstąpił do Katolickiego Stowarzyszenia Młodzieży Męskiej. W liceum zakładał struktury Narodowego Ruchu Oporu (podległego Ruchowi Oporu Armii Krajowej). W 1946 r. brał udział w rozbitej przez milicję demonstracji z okazji święta 3 maja i w strajku szkolnym.
W listopadzie 1946 r. po raz pierwszy został aresztowany przez UB. Po zwolnieniu przez ponad rok ukrywał się na ziemiach odzyskanych. Po amnestii w marcu 1947 r. wrócił do Krakowa. W kolejnych miesiącach był wielokrotnie zatrzymywany w celu wymuszenia zeznań dotyczących działalności podziemnej. Działał w Organizacji Młodzieży Towarzystwa Uniwersytetów Robotniczych. Był m.in. aktorem prowadzonego przez TUR teatru młodzieżowego. W 1950 r. rozpoczął studia na krakowskiej ASP. Z powodów finansowych musiał przerwać naukę. Pracował na budowie Nowej Huty. W 1952 r. ponownie rozpoczął studia na Uniwersytecie Jagiellońskim, ale tym razem studia przerwało ponowne aresztowanie. Utrzymywał się z pracy fizycznej oraz wykonywania szyldów. Jego rysunki satyryczne zaczęły pojawiać się m.in. w „Przekroju” i „Tygodniku Powszechnym”.
Adam Macedoński. Bojownik o prawdę Katynia
W 1960 r., dzięki wsparciu ze strony Sławomira Mrożka, zamieszkał w Domu Literatów w Krakowie. Organizował tam dyskusje kierowane do młodzieży. Poruszano na nich tematy zakazane przez system, takie jak deportacje na wschód i Zbrodnia Katyńska. W tym samym roku brał udział w obronie krzyża w Nowej Hucie. W 1968 r. był jednym z kurierów przemycających paryską „Kulturę”. Przedostał się do Pragi i tam brał udział w manifestacjach wspierających „socjalizm z ludzką twarzą”. Jego niewielkie artykuły oraz krótkie opowiadania i wiersze ukazywały się na łamach „Tygodnika Powszechnego”, „Przekroju” i „Przewodnika Katolickiego”. W tym czasie ponownie znalazł się w kręgu zainteresowania bezpieki.
W 1969 r. założył Studio Folk Songu, przekształcone następnie w Międzynarodowe Studio Folk Songu przy Muzeum Etnograficznym w Krakowie. Jego celem było podtrzymywanie autentycznej kultury ludowej. Był współorganizatorem festiwali Sacrosongów. przerwach między wykonywanymi przez siebie piosenkami czytał „Powszechną Deklarację Praw Człowieka”. Od 1971 r. był współpracownikiem ks. Franciszka Blachnickiego tworzącego ruch „Światło-Życie”.
Adam Macedoński w opozycji
Po 1976 r. zaangażował się w działalność opozycyjną w Komitecie Obrony Robotników. Kolportował podziemne pisma – „Robotnika”, „Biuletyn Informacyjny” i „Opinię krakowską”. Uczestniczył w demonstracjach po śmierci Stanisława Pyjasa. Od 1977 r. był członkiem Ruchu Obrony Praw Człowieka i Obywatela, a rok później Konfederacji Polski Niepodległej. W 1979 roku był współzałożycielem Chrześcijańskiej Wspólnoty Ludzi Pracy. Częścią działań tego środowiska była głodówka zorganizowana w sierpniu 1980 r. w kościele Matki Bożej Królowej Polski w Nowej Hucie na znak poparcia dla strajków na Wybrzeżu. Zaangażował się w działania „Solidarności” przy Związku Polskich Artystów Plastyków.
13 grudnia 1981 r. został na pół roku internowany. Był więziony w Nowym Wiśniczu i w Załężu. Uczestniczył w dziesięciodniowej głodówce i proteście internowanych. Po pobiciu przez strażników trafił do szpitala przebywał w szpitalu, skąd uciekł na pogrzeb matki. Po odzyskaniu wolności działał w Duszpasterstwie Ludzi Pracy, Inicjatywie Obywatelskiej w Obronie Praw Człowieka Przeciw Przemocy oraz Polskiej Ligi Praw Człowieka.
Pamięć o Katyniu
W 1978 r. Macedoński był współzałożycielem Instytutu Katyńskiego. Jego celem było propagowanie wiedzy o Zbrodni Katyńskiej oraz zbieranie i ochrona wszelkich dokumentów z nią związanych, m.in. listów ofiar, relacji ich najbliższych. W 1985 r. wspólnie z Jerzym Smorawińskim założył krakowską Rodzinę Katyńską. Swoją działalność kontynuował w już legalnym Niezależnym Komitecie Historycznym Badania Zbrodni Katyńskiej. W ostatnich latach swoje zbiory przekazał Fundacji Centrum Czynu Niepodległościowego. Współorganizował portal internetowy Instytutu Katyńskiego im. Janusza Kurtyki poświęcony zbrodniom sowieckim.
W 2010 r. wszedł w skład kapituły medalu „Niezłomnym w słowie” przyznawanego działaczom opozycji antykomunistycznej represjonowanym za tworzenie w PRL niezależnego ruchu wydawniczego. W 2014 r. został Honorowym Obywatelem Krakowa.
Został odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi (przez rząd na uchodźstwie w 1989 r.), złotym medalem Opiekuna Miejsc Pamięci Narodowej (1999), Medalem Edukacji Narodowej (2001), Krzyżem Drugiej Obrony Lwowa (2006), Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (2007). Jest laureatem przyznawanej przez IPN Nagrody Kustosz Pamięci Narodowej za rok 2011. Postanowieniem prezydenta RP Andrzeja Dudy z 2 listopada 2021 r. został odznaczony Orderem Orła Białego za „zasługi dla kultury polskiej, za niezłomną postawę w obronie godności i praw człowieka w PRL oraz działalność na rzecz upowszechniania prawdy historycznej”. Prezydent RP odznaczył Adama Macedońskiego 6 maja 2022 r. w Krakowie.(PAP)
szuk/
