Szkoła. Fot. PAP/M. Bielecki
W piątek kończy się rok szkolny 2023/2024, w którym było trzech ministrów edukacji, uczniowie klas IV szkół podstawowych otrzymali laptopy, zmieniono kuratorów, "odchudzano" podstawę programową oraz przyznano nauczycielom podwyżki o 30 lub 33 proc.
W piątek świadectwa szkolne odbierze blisko 4,8 mln uczniów, w tym ok. 3 mln uczniów szkół podstawowych i blisko 1,8 mln uczniów szkół ponadpodstawowych. Wśród odbierających świadectwa szkolne będzie 410 tys. dzieci kończących I klasę szkoły podstawowej, którzy otrzymają swoje pierwsze w życiu świadectwa.
Rok szkolny 2023/2024 r. był rokiem, kiedy odbyły się wybory parlamentarne, były trzy rządy i trzech ministrów edukacji: Przemysław Czarnek - minister edukacji i nauki w rządzie Mateusza Morawieckiego, Krzysztof Szczucki - minister edukacji i nauki w dwutygodniowym rządzie Morawieckiego powołanym po październikowych wyborach parlamentarnych i Barbara Nowacka - ministra edukacji w rządzie Donalda Tuska. Z dniem 1 stycznia 2024 r. Ministerstwo Edukacji i Nauki rozdzielono ponownie na dwa ministerstwa: Ministerstwo Edukacji Narodowej, na czele, którego stanęła Nowacka oraz Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego, które objął Dariusz Wieczorek. Ministerstwo Edukacji i Nauki istniało trzy lata.
Rok szkolny 2024/25: burza wokół podstawy programowej i ograniczenia prac domowych
Z początkiem nowego roku szkolnego 2023/2024 do szkół ponadpodstawowych wszedł nowy przedmiot - biznes i zarządzanie, który zastąpił przedmiot podstawy przedsiębiorczości. Szczególny nacisk w ramach biznesu i zarządzania położono na pracę w grupach, business case study oraz rozwijanie kompetencji liderskich. Absolwenci liceum ogólnokształcącego, począwszy od roku szkolnego 2026/2027, będą mogli przystąpić do egzaminu maturalnego z tego przedmiotu na poziomie rozszerzonym, a rok później absolwenci 5-letniego technikum.
Weszły też w życie zmiany do podstawy programowej dla przedmiotu język łaciński, które umożliwią nauczanie go w klasach VII-VIII szkoły podstawowej, w liceum ogólnokształcącym i technikum – zamiast drugiego języka obcego nowożytnego.
We wrześniu uczniowie klas IV szkół podstawowych otrzymali bezpłatnie laptopy w ramach programu "Laptop dla ucznia". Sprzęt został zakupiony centralnie. Przekazany został rodzicom lub opiekunom prawnym ucznia na podstawie umowy na własność albo umowy użyczenia - zgodnie z ich preferencjami. Laptopy przekazane w ramach programu nie mogą być zbyte przez okres 5 lat. Z kolei w październiku ruszył program "Laptop dla nauczyciela". Nauczyciele pracujący z uczniami klas IV-VIII szkół podstawowych mogli wystąpić o bon o wartości 2,5 tys. złotych na zakup sprzętu komputerowego.
Wszyscy nauczyciele z okazji przypadającej 14 października 250-letniej rocznicy powstania Komisji Edukacji Narodowej otrzymali specjalny dodatek w wysokości 1125 zł brutto.
W grudniu ogłoszono wyniki międzynarodowego badania umiejętności piętnastolatków PISA, przeprowadzonego w 2022 r. We wszystkich trzech obszarach objętych badaniem PISA (umiejętności matematyczne, rozumienie czytanego tekstu lub rozumowanie w naukach przyrodniczych) wyniki polskich uczniów były powyżej średniej dla krajów OECD oraz powyżej średniej uzyskanej przez uczniów z UE, jednocześnie były one niższe niż w poprzedniej edycji badania.
Po objęciu władzy przez koalicję KO, Trzecia Droga i Lewicę odwołano wszystkich kuratorów oświaty z czasów rządów PiS. Jako pierwsza - 15 grudnia - decyzją ministry Nowackiej odwołana została małopolska kurator Barbara Nowak. Pozostali kuratorzy pożegnali się ze swoimi stanowiskami do połowy stycznia. W ich miejsce powołano pełniących obowiązki. Nowi kuratorzy zostało wyłonieni na drodze konkursów.
Resort edukacji radzi, jak przygotować dziecko na wyjazd wakacyjny
Ze swoich stanowisk odwołani zostali także powołani za rządu PiS: dyrektor Ośrodka Rozwoju Edukacji, dyrektor Ośrodka Rozwoju Polskiej Edukacji za Granicą, dyrektor Instytutu Badań Edukacyjnych, dyrektor Instytutu Rozwoju Języka Polskiego im. św. Maksymiliana Marii Kolbego oraz dyrektor Fundacji Rozwoju Systemu Edukacji, która pełni rolę Narodowej Agencji Programu Erasmus+. Rozpoczęto audyty w tych instytucjach.
W połowie stycznia Sejm uchwalił budżet na 2024 r. i tzw. ustawę okołobudżetową. Rekordowo zwiększona została subwencja oświatowa. W 2024 r. wynosi 87 mld 983 mln zł i jest wyższa o 36,2 proc. od kwoty subwencji oświatowej w 2023 r.
Na mocy ustawy budżetowej i ustawy okołobudżetowej od 1 stycznia wzrosły wynagrodzenia nauczycieli: nauczycieli początkujących o 33 proc., a nauczycieli mianowanych i dyplomowanych o 30 proc. O 30 proc. i 33 proc. wzrosła też minimalna stawka wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli. Podwyżki nauczyciele dostali w kwietniu z wyrównaniem od początku roku. Zgodnie z rozporządzeniem ministra edukacji w sprawie minimalnych stawek wynagrodzenia nauczycieli w zależności od stopnia awansu zawodowego minimalne wynagrodzenie zasadnicze nauczycieli wzrosło o kwotę od 1167 zł brutto do 1365 zł brutto.
Pod koniec stycznia w Sejmie przeprowadzono ponowne pierwsze czytanie obywatelskiego projektu nowelizacji ustawy Karta Nauczyciela przygotowanego przez Związek Nauczycielstwa Polskiego, który zakłada powiązanie wysokości wynagrodzeń nauczycieli z wysokością przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce. Projekt złożony został w poprzedniej kadencji parlamentu, ale nie przeszedł całej ścieżki legislacyjnej, stąd ponownie zajął się nim Sejm wyłoniony w październikowych wyborach. Za dalszym procedowaniem go opowiedziały się wszystkie kluby parlamentarne. Projekt został skierowany do dalszych prac w Komisji Edukacji, Nauki i Młodzieży.
Pod koniec stycznia do konsultacji publicznych trafił w piątek projekt nowelizacji rozporządzenia ministra edukacji dotyczący prac domowych. Nowelizacja rozporządzenia w sprawie oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy w szkołach publicznych została podpisana przez ministrę edukacji w drugiej połowie marca.
Zgodnie z nowelizacją od 1 kwietnia w klasach I–III szkoły podstawowej nauczyciele nie mogą zadawać pisemnych i praktyczno-technicznych prac domowych do wykonania przez ucznia w czasie wolnym od zajęć dydaktycznych. Wyjątek stanowią prace dotyczące usprawniania motoryki małej, czyli ćwiczeń polegających na rozwijaniu umiejętności ruchowych dłoni. Z kolei w klasach IV-VIII szkoły podstawowej nauczyciel może zadać uczniowi pisemną lub praktyczno-techniczną pracę domową do wykonania w czasie wolnym od zajęć dydaktycznych, ale wykonanie jej nie będzie obowiązkowe. Wykonanie lub niewykonanie pracy domowej nie będzie też oceniane. Po sprawdzeniu pracy domowej wykonanej dobrowolnie przez ucznia nauczyciel ma nie wystawiać oceny, ale ma przekazać mu informację, co zrobił dobrze, a co wymaga poprawy i jak powinien się dalej uczyć. Nowelizacja wprowadza też rezygnację z wliczania, od roku szkolnego 2024/2025, ocen z etyki i religii do średniej ocen rocznych.
Rzecznik MEN: zależy nam, by z MON przeprowadzić drugą edycję programu "Edukacja z wojskiem"
Na początku lutego ministra edukacji podpisała nowelizację rozporządzenia w sprawie warunków i sposobu wykonywania przez przedszkola, szkoły i placówki publiczne zadań umożliwiających podtrzymywanie poczucia tożsamości narodowej, etnicznej i językowej uczniów należących do mniejszości narodowych i etnicznych oraz społeczności posługującej się językiem regionalnym. Zgodnie z nią od 1 września 2024 r. tygodniowy wymiar godzin przeznaczonych na nauczanie języka niemieckiego w formie dodatkowej nauki tego języka dla uczniów z mniejszości niemieckiej będzie znów wynosił trzy godziny tygodniowo, czyli tyle samo, ile wynosi dla innych języków mniejszości narodowych.
W połowie lutego rozpoczęto prekonsultacje zmian w podstawie programowej kształcenia ogólnego, które polegają na "odchodzeniu" zawartych w niej treści o około 20 proc. W rozporządzeniu w sprawie podstawy programowej kształcenia ogólnego, nazywanym zwyczajowo podstawą programową, opisane jest to, co uczeń powinien umieć z danego przedmiotu po danym etapie edukacyjnym (każdy przedmiot opisany jest osobno). Programy nauczania i podręczniki muszą być zgodne z podstawą, a nauczyciel ma obowiązek realizacji wszystkich treści w niej zawartych. Prekonsultacjom poddano dokument, który był propozycję zmian przygotowana przez ekspertów. W ciągu tygodniowych prekonsultacji do MEN wpłynęło ok. 55 tys. opinii i uwag.
Konsultacje projektu przygotowanego w ministerstwie m.in. na podstawie propozycji ekspertów i nadesłanych opinii rozpoczęto pod koniec kwietnia, potrwały do połowy maja. W tym tygodniu ministra edukacji poinformowała, że "odchudzona" podstawa zostanie podpisana do końca czerwca. Obowiązywać ma od nowego roku szkolnego 2024/2025. Jednocześnie jak zapowiada resort edukacji ma być opracowywana zupełnie nowa podstawa programowa, która ma być wprowadzana stopniowo do szkół od 1 września 2026 r.
Z początkiem marca rozpoczęto przeprowadzanie w szkołach w ramach lekcji wychowania fizycznego testów sprawnościowych. Testy sprawnościowe obowiązkowe dla wszystkich uczniów klas IV-VIII podstawówek i dla uczniów szkół ponadpodstawowych, przeprowadzono po raz pierwszy. Objęły cztery wystandaryzowane próby sprawności: bieg wahadłowy 10 razy po 5 metrów, beep–test – 20-metrowy wytrzymałościowy bieg wahadłowy, plank – podpór leżąc przodem na przedramionach (tzw. deska) i skok w dal z miejsca. Dodatkowo rodzice uczniów mieli obowiązek przekazać szkołom dane o wzroście i wadze swojego dziecka.
Na początku kwietnia ministra edukacji zapowiedziała, że uczniowie, którzy we wrześniu tego roku rozpoczną naukę w I klasach szkoły ponadpodstawowej nie będą już mieli przedmiotu historia i teraźniejszość. Zamiast niego w II klasie będą mieli nowy przedmiot edukacja obywatelska. Przedmiot historia i teraźniejszość wprowadzony został, gdy ministrem edukacji i nauki był Przemysław Czarnek. Nauczany jest w szkołach ponadpodstawowych od 1 września 2022 r.: w roku szkolnym 2022/2023 nauczany był w klasach I, w roku szkolnym 2023/2024 jest w klasie I i II. Wprowadzono go w miejsce przedmiotu wiedza o społeczeństwie, nauczanego w zakresie podstawowym, obejmuje zagadnienia z zakresu wiedzy o społeczeństwie i zagadnienia z historii najnowszej od 1945 r. do 2015 r.
Nowelizacja rozporządzenia w sprawie ramowych planów nauczania zawierająca rezygnację z HiT-u dla uczniów, którzy rozpoczną naukę w szkołach ponadpodstawowych, została podpisana przez ministrę edukacji w drugiej połowie maja. Zgodnie z nią od roku szkolnego 2024/2025 przedmiot historia i teraźniejszość nie będzie już nauczany w klasach pierwszych liceów ogólnokształcących, techników, szkół branżowych pierwszego stopnia, liceów ogólnokształcących dla dorosłych prowadzących zajęcia stacjonarnie ani w semestrze I i II liceum ogólnokształcącego dla dorosłych z zajęciami w formie zaocznej. W latach następnych nie będzie HiT-u w kolejnych klasach i semestrach tych szkół aż do całkowitego zakończenia nauczania tego przedmiotu. Nowelizacji wprowadza też obowiązkowe zajęcia z pierwszej pomocy na godzinach wychowawczych.
W Senacie konferencja o przyszłości polskiej szkoły z udziałem młodzieży
W połowie kwietnia ministra edukacji zapowiedziała, że od 1 września 2025 r. w szkołach będzie nowy przedmiot: edukacja zdrowotna, która zastąpi wychowanie do życia w rodzinie. W ramach zajęć młodzież będzie się uczyć m.in. o ochronie zdrowia psychicznego, odżywianiu i edukacji seksualnej.
Pod koniec kwietnia do konsultacji publicznych skierowany został projekt nowelizacji rozporządzenia, który ma uelastycznić możliwość organizacji nauki religii i etyki. Obecnie przedszkole i szkoła są obowiązane zorganizować lekcje religii w danym oddziale lub danej klasie szkoły, jeżeli na lekcje religii zgłosi się nie mniej niż siedmiu uczniów danego oddziału lub danej klasy. Analogicznie jest w przedszkolach, jeżeli zgłoszonych zostanie nie mniej niż siedmioro dzieci danego oddziału, to przedszkole jest zobowiązane zorganizować lekcje dla tego oddziału. W przypadku gdy na naukę religii zgłosi się mniejsza liczba uczniów danego oddziału lub danej klasy, przedszkole lub szkoła mają obowiązek zorganizować lekcje religii w grupie międzyoddziałowej lub międzyklasowej. Te same zasady organizacji zajęć dotyczą lekcji etyki.
Zgodnie z projektem nowelizacji rozporządzenia w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w publicznych przedszkolach i szkołach możliwe będzie organizowania lekcji religii w grupie międzyoddziałowej lub międzyklasowej obejmującej uczniów oddziałów lub klas, w których na lekcję religii zgłosiło się siedmiu lub więcej uczniów. To samo ma dotyczyć lekcji etyki. Ma obowiązywać także w przedszkolach. Przepisy te mają wejść w życie od 1 września 2024 r.
W tym roku w maju po raz ostatni jest przeprowadzono matury i egzamin ósmoklasisty na podstawie wymagań egzaminacyjnych, a nie na podstawie wymagań określonych w podstawie programowej kształcenia ogólnego. Wymagania egzaminacyjne stanowią zawężony katalog wymagań określonych w podstawie. Wprowadzono je w związku z pandemią COVID-19. W roku szkolnym 2024/2025 egzamin znów będzie przeprowadzony na podstawie wymagań podstawy programowej.
Wśród tegorocznych maturzystów był pierwszy rocznik absolwentów pięcioletnich techników, który zdawał egzamin w nowej formule (tzw. formuła 2023). Absolwenci liceów maturę w tej formule po raz pierwszy zdawali w ubiegłym roku. Wówczas przystąpił do nich pierwszy rocznik absolwentów czteroletniego liceum ogólnokształcącego.
Na początku maja ruszył pilotażowy program dla uczniów "Edukacja z wojskiem". Celem programu jest podniesienie świadomości dzieci i młodzieży w obszarze bezpieczeństwa, kształtowanie odpowiednich postaw w sytuacjach zagrożenia, poznanie i stosowanie zasad reagowania w sytuacjach zagrożenia, w tym bezpośredniego zagrożenia życia i zdrowia, nabycie praktycznych umiejętności zachowania w sytuacjach zagrożenia, wzrost zainteresowania uczniów zagadnieniami związanymi z tematyką obronności oraz nauka bezpiecznego poruszania się w sieci, a także krytycznej analizy informacji dostępnych w internecie. W szkołach biorących udział w pilotażu przeprowadzono trzygodzinne bloki zajęć dostosowanych do wieku i zainteresowań uczniów. Zajęcia prowadzili żołnierze w obecności nauczycielek i nauczycieli.
Pod koniec maja ministra edukacji zapowiedziała uruchomienie programu "Podróże z klasą" na sfinansowanie wycieczek szkolnych dla uczniów szkół podstawowych i ponadpodstawowych. W drugiej połowie czerwca przeprowadzono nabór wniosków. W ciągu pierwszych 12 minut zarejestrowano ponad 2,2 tys. wniosków, wyczerpując pulę 60 mln zł na realizację programu w tym roku.
W drugiej połowie czerwca ogłoszono też wyniki badania umiejętności kreatywnego myślenia, które towarzyszyło badaniu PISA 2022. Wyniki polskich 15-latków w tym badaniu są wyższe niż średnia OECD i zbliżone do wyników uczniów z Łotwy, Belgii i Portugalii. Wśród uczniów z UE lepsze wyniki uzyskali 15-latkowie z Estonii, Finlandii i Danii. (PAP)
Autorka: Danuta Starzyńska-Rosiecka
dsr/ jann/
