Na prezentowanej fotografii wykonanej w 1964 r. przez Edmunda Uchymiaka widać właśnie pawilon Chemii na rogu ulic Brackiej i Nowogrodzkiej, który znalazł się na liście dóbr kultury współczesnej opracowanej przez warszawski oddział Stowarzyszenia Architektów Polskich.
Warszawa wciąż się zmienia, a architektura miasta odzwierciedla zarówno nowe trendy, jak i potrzeby rynku. Jednym z bardziej kontrowersyjnych przykładów tej transformacji jest zniknięcie modernistycznego pawilonu Chemii, który ustąpił miejsca ekskluzywnemu centrum handlowemu Vitkac.
Jedną z najbardziej znanych placówek handlowych w Polsce jest warszawski Vitkac, który uchodzi za najbardziej ekskluzywny i „najdroższy” dom handlowy w kraju. Jego budowę ukończono w 2011 r. Stanął w miejscu, gdzie jeszcze kilka lat wcześniej funkcjonował pawilon Chemii, uznawany za jedno z najciekawszych architektonicznie dzieł powojennego modernizmu.
Na prezentowanej fotografii wykonanej w 1964 r. przez Edmunda Uchymiaka widać właśnie pawilon Chemii na rogu ulic Brackiej i Nowogrodzkiej, który znalazł się na liście dóbr kultury współczesnej opracowanej przez warszawski oddział Stowarzyszenia Architektów Polskich.
Pawilon Chemii zbudowano w 1960 r. dla Centrali Handlowej Przemysłu Chemicznego. Jego projektantami byli Jan Bogusławski i Bohdan Gniewiewski. Miał pełnić funkcję handlową i reprezentacyjną, promować polski przemysł, m.in. wyroby z tworzyw sztucznych i środki czystości. W latach 60. rozwój przemysłu chemicznego był jednym z największych symboli nowoczesności. Świat zachwycał się coraz to nowszymi tworzywami i coraz szerszym ich zastosowaniem w różnych dziedzinach życia.
Historia jednej fotografii z Bazy Zdjęć PAP: elegancja na skuterze, czyli subkultura modsów w Polsce
„Pawilon Chemii uznawany jest przez wielu znawców sztuki i architektury, w tym przez szwajcarskiego architekta Christiana Kereza, za jeden z najciekawszych przykładów warszawskiego powojennego modernizmu. Kerez mówił o nim: »To wspaniała, pełna przestrzeni, lekka i krucha budowla«” – napisano na portalu bryla.pl.
Budynek miał nowatorską, przejrzystą konstrukcję przestrzenną. Wyróżniał się prostą, geometryczną bryłą, dużymi przeszkleniami i zastosowaniem lekkich konstrukcji. Charakterystycznym elementem były modułowe wnętrza, które pozwalały na różnorodną aranżację przestrzeni i zapewniały maksymalną funkcjonalność. Wejście zdobił neon z napisem „Chemia”.
Okolica pawilonu również była wyprzedzającym swe czasy miejscem – np. po prawej stronie (między pawilonem a Alejami Jerozolimskimi) znajdował się duży parking, na którym w połowie lat 70. zamontowano jedne z pierwszych w stolicy parkometrów, wówczas znanych Polakom tylko z amerykańskich filmów.
Oprócz pawilonu Chemii dziełem duetu architektów Bogusławskiego i Gniewiewskiego było też kilka innych charakterystycznych budynków Warszawy, m.in. 19-piętrowy blok przy ulicy Smolnej 8 stojący przy samym skraju skarpy warszawskiej, zespół gastronomiczny Zodiak znajdujący się na tyłach dawnych Domów Towarowych „Centrum” (pasaż Stefana Wiecheckiego „Wiecha” 4) czy bar Gruba Kaśka przy al. „Solidarności”.
Historia jednej fotografii z Bazy Zdjęć PAP: polskie transatlantyki w II RP
Po transformacji ustrojowej zainicjowanej w 1989 r. pawilon Chemii zaczął popadać w ruinę. Jego wnętrze podzielono na punkty handlowe, a powierzchnie zewnętrzne oklejano plakatami. Teren, na którym stał pawilon i przylegający do niego parking, został sprzedany; wiosną 2008 r. nowy właściciel zburzył konstrukcję pawilonu. Trzy lata później w tym miejscu stanął Vitkac.
Nazwa „Vitkac” nawiązuje do Stanisława Ignacego Witkiewicza, malarza, pisarza, dramaturga, fotografika, który w latach 20. i 30. mieszkał przy ul. Brackiej 23. Tam prowadził filię zakopiańskiej „Firmy Portretowej S.I. Witkiewicza”. Witkacy urodził się w 1885 r. zaledwie kilkaset metrów dalej, na ul. Hożej 11, a później został ochrzczony w kościele na pl. Trzech Krzyży.
Archiwum fotograficzne Polskiej Agencji Prasowej liczy kilkadziesiąt milionów zdjęć i wciąż wzbogaca się o nowe kolekcje. Jego zasoby sięgają lat 20. XX wieku. Stanowi ważną część dziedzictwa narodowego. Zatrzymane w kadrach obrazy rejestrują każdy aspekt życia społecznego, politycznego, gospodarczego, kulturalnego i religijnego na przestrzeni ostatnich 100 lat.
Profesjonalna digitalizacja zasobów fotograficznych PAP umożliwia szeroki do nich dostęp przez stronę PAP (https://fotobaza.pap.pl/). Nad prawidłową identyfikacją oraz szczegółowym opisem zdjęć pracuje zespół specjalistów, przeglądając materiały źródłowe w czytelniach i archiwach. Klienci są na bieżąco informowani o nowych zdjęciach w Bazie Fotograficznej PAP.
Zainteresowała cię ta historia? Zapisz się na newsletter PAP Fotobox (https://rejestracja.pap.com.pl/fotobox) i co miesiąc odkrywaj m.in. archiwalne kadry dotyczące postaci, miejsc i wydarzeń.
Tomasz Szczerbicki (PAP)
szt/ miś/ lm/
