Teatr powstał w 1925 r. jako dar dla mieszkańców Allenstein. Nosił nazwę - „Der Treudanktheater”, pod którą funkcjonował do 1945 r. /Źródło: de.wikipedia
80 lat temu w Olsztynie powołano do życia polską scenę pod nazwą Teatr Warmii i Mazur. Pierwszym spektaklem, który wystawili artyści, głównie przesiedleni z Wilna, była „Moralność pani Dulskiej” Gabrieli Zapolskiej.
Teatr powstał w 1925 r. jako dar dla mieszkańców Allenstein za zwycięstwo w plebiscycie. Stąd jego nazwa - „Der Treudanktheater” (z niem. „W podzięce za wierność”), pod którą funkcjonował do 1945 r. W tym okresie w repertuarze placówki znajdowały się sztuki teatralne oraz operowe i operetkowe (prezentowane w języku niemieckim).
18 listopada 1945 r. po raz pierwszy teatr zaistniał jako polska scena pod nazwą Teatr Warmii i Mazur. W trudnych warunkach lokalowych wystawiono wówczas „Moralność pani Dulskiej” Gabrieli Zapolskiej w reżyserii Artura Młodnickiego.
Zanim jednak rozpoczęły się prace nad realizacją pierwszego spektaklu, teatr był świadkiem przekazania władzy przez sowieckich komisarzy polskiej administracji. Działo się to w maju 1945 r.
Potem - jak przypomniał historyk regionalny i pisarz Andrzej Wakar w monografii „Olsztyn” - ówczesne władze miały różne pomysły na zagospodarowanie budynku poniemieckiego teatru. Jak wspomniał, w teatrze chciano urządzić wojewódzki dom kultury. Społeczeństwo Olsztyna uznało ten projekt za niepoważny. W tym czasie znalazła się w Olsztynie duża grupa artystów dramatycznych, głównie przesiedlonych z Wilna. I to właśnie dzięki nim i licznej rzeszy miłośników teatru 18 listopada 1945 roku teatr olsztyński został otwarty.
Od 1946 r. instytucja funkcjonuje pod obecną nazwą Teatru im. Stefana Jaracza. W pierwszym zespole artystycznym znaleźli się: Maria Homerska, Hanna Skarżanka, Eugenia Śnieżko-Szafnaglowa, Karol Adwentowicz, Jan Kurnakowicz, Stanisław Igar, Stanisław Milski, Janusz Strachocki. Jednym z pierwszych kierowników muzycznych był pianista, Mirosław Dąbrowski.
Jak wspomina Andrzej Wakar, organizatorem i pierwszym dyrektorem olsztyńskiego teatru był Stanisław Wolicki. Wystawiał sztuki Zapolskiej, Słowackiego, Fredry, Wyspiańskiego, Rittnera, Perzyńskiego, Shawa, Strindberga. Teatr zdobył renomę i uznanie, nie miał jednak silnych podstaw finansowych. Latem 1948 roku „Życie Olsztyńskie” rozpisało ankietę: czy naszemu miastu i województwu potrzebny jest stały teatr? Publiczność Olsztyna dała jasną odpowiedź, że tak. Zatem teatr upaństwowiono.
Z inicjatywy Wolickiego teatrowi nadano imię Stefana Jaracza oraz wzniesiono patronowi pomnik, który odsłonięto 9 czerwca 1946 r.
Znaczącą rolę w rozwoju teatru odegrał Aleksander Sewruk. Poza wystawianiem sztuk na olsztyńskiej scenie teatr prowadził działalność objazdową na terenie regionu i województw sąsiednich. Do 1975 r. miał także scenę w Elblągu. Uczestniczył ponadto w festiwalach i przeglądach ogólnopolskich, m.in. w Festiwalu Teatrów Polski Północnej, Festiwalu Małych Form w Szczecinie, Warszawskich Spotkaniach Teatralnych oraz w Teatrze TV.
Gościł także na scenach zagranicznych. Do końca lat 60. teatr utrzymywał charakter sceny prowincjonalnej. W repertuarze dominowały sztuki realistyczne i psychologiczno-obyczajowe oraz te, o wymowie antywojennej, a także inscenizacje polskich i obcych dzieł klasycznych.
W latach 90. na scenie odbywały się ponadto spektakle dla dzieci i widowiska muzyczne, łączące w przedstawieniach słowo z muzyką, tańcem i śpiewem. W 1991 r. przy teatrze rozpoczęło działalność Policealne Studium Aktorskie im. Aleksandra Sewruka ze specjalnością: aktorstwo dramatyczne.
Najbardziej znaczący moment dla Teatru im. Stefana Jaracza w Olsztynie nastąpił w 2006 r., gdy uzyskał status Narodowej Instytucji Kultury na mocy porozumienia podpisanego przez ministra kultury i marszałka województwa warmińsko-mazurskiego, stając się pierwszą jednostką kulturalną w północno-wschodniej Polsce o takiej randze.
W 2013 r. zakończyła się modernizacja i rozbudowa budynku teatru, m.in. powstała nowa Scena Margines, przebudowana została widownia Sceny Dużej, odremontowana została Scena Kameralna. Rozbudowano również łącznik między teatrem a budynkiem studium aktorskiego.
Misja i powinności statutowe Teatru im. Stefana Jaracza w Olsztynie wypełniane są na czterech istniejących scenach: Dużej, Kameralnej, Margines oraz u Sewruka – mieszczącej się w budynku prowadzonego przez Teatr Studium Aktorskiego im. Aleksandra Sewruka.
Poza działalnością stricte repertuarową Teatr im. Stefana Jaracza organizuje w sezonie artystycznym festiwale teatralne, w tym Olsztyńskie Spotkania Teatralne. Innym, równie ważnym elementem strategii programowej Teatru jest edukacja teatralna. (PAP)
ali/ aba/
