Adolf Hitler i Joseph Gorbbels w Wilczym Szańcu. Lipiec, 1944 r. Fot. NAC
30 kwietnia 1945 roku w bunkrze, znajdującym się pod ogrodami Kancelarii Rzeszy samobójstwo popełnił Adolf Hitler - przywódca III Rzeszy, zbrodniarz, odpowiedzialny za śmierć milionów ludzi, zamordowanych przez totalitarny nazistowski reżim. Wraz z Hitlerem truciznę zażyła jego wieloletnia partnerka Ewa Braun.
Adolf Hitler urodził się 20 kwietnia 1889 roku w miejscowości Braunau am Inn, do 1925 roku formalnie był obywatelem austriackim. Jego ojciec, Alois Hitler, cesarsko-królewski urzędnik celny był człowiekiem apodyktycznym, często stosującym przemoc fizyczną wobec żony i dzieci. Młody Hitler mocno związany był z matką, uległą wobec męża, ale nadopiekuńczą wobec syna, na co zapewne duży wpływ miał fakt, że w krótkim czasie przed urodzeniem Adolfa zmarło troje jego rodzeństwa.
Hitler nie był wyróżniającym się uczniem, nie zdał nawet matury, a jego główną pasją stało się malarstwo. Dwukrotnie próbował dostać się do Akademii Sztuk Pięknych w Wiedniu, utrzymując się w czasie pobytu w stolicy Austrii m.in. z malowania pocztówek i pejzaży. W 1913 roku opuścił Austrię i wyjechał do Monachium gdzie zastała go I wojna światowa. Jako żołnierz oddziałów bawarskich brał udział w działaniach na froncie zachodnim, m.in. pod Ypres i Arras, a za postawę w czasie walk dwukrotnie został odznaczony Krzyżem Żelaznym.
Jeszcze w Austrii Hitler wiązał się z radykalnymi ruchami nacjonalistycznymi – podobnie było i w Niemczech. W 1919 roku wstąpił do DAP (Deutsche Arbeiter Partei, Niemieckiej Partii Robotników), która rok później zmieniła nazwę na NSDAP, dodając do swej nazwy przymiotnik „narodowo-socjalistyczny”. Program NSDAP był odbiciem nastrojów panujących w Niemczech po przegranej wojnie, a także poglądów samego Hitlera: pokonane Niemcy przedstawiał jako ofiarę międzynarodowej finansjery, winę za klęskę w wojnie i kryzys gospodarczy zrzucał na rzekomo spiskujących przeciw Niemcom Żydów, masonów, komunistów, domagał się rewizji postanowień traktatu wersalskiego i budowy silnego, germańskiego państwa.
Łatwość, z jaką wojska niemieckie podbijały kolejne państwa europejskie i euforia, z jaką Niemcy przyjmowali militarne sukcesy wzmocniły w Hitlerze przekonanie o własnej nieomylności i dziejowej roli, jaką miał odegrać w historii świata.
W listopadzie 1923 roku NSDAP wzięła udział w tzw. puczu monachijskim – nieudanej zbrojnej próbie przejęcia władzy w Bawarii. Po jego upadku Hitler został skazany na 5 lat więzienia, z czego odsiedział jedynie rok, a czas spędzony za kratami poświęcił na napisanie książki, która stała się jego manifestem politycznym - „Mein Kampf” („Moja walka”). Sformułował w niej główne tezy swej późniejszej polityki: przekonanie wyższości rasy germańskiej („aryjskiej”), konieczność odrzucenia ładu powersalskiego, zapewnienia narodowi niemieckiemu „przestrzeni życiowej” (Lebensraum) i stworzenia wielkiego pangermańskiego państwa, Wielkiej Rzeszy, nawet kosztem innych państw czy narodów Europy.
Po niepowodzeniu „puczu monachijskiego”, Hitler postanowił działać w ramach systemu parlamentarnego. Politykę partii oparł z jednej strony na młodych, spragnionych kariery politycznej działaczach (J. Goebbels, R. Hess) i nowoczesnej propagandzie, z wykorzystaniem nowych środków technicznych (radio, film), z drugiej zaś – na sile oddziałów SA, brutalnie pacyfikujących konkurencję polityczną. Hitlera nawiązał kontakty ze środowiskami niemieckiego biznesu; umiejętne straszenie „pochodem komunizmu” przyciągnęło do NSDAP wyborców konserwatywnych. W wyborach do Reichstagu w roku 1930 NSDAP zdobyła 18 proc. i miała 107 posłów, a już 3 lata później uzyskała 44 proc. i większość w parlamencie, zaś Hitler objął funkcję kanclerza.
Wykorzystując nastroje społeczne NSDAP przeprowadziła w Bundestagu szereg ustaw, ograniczających rolę parlamentu i swobody demokratyczne, a przekazujących pełnię władzy w ręce rządu Adolfa Hitlera. W ciągu kilku najbliższych lat spacyfikowane zostały związki zawodowe, zakazano działalności partii politycznych, zlikwidowano autonomię niemieckich landów, brutalnie rozprawiano się z opozycją (pierwszy obóz koncentracyjny powstał w 1933 roku w Dachau). Wkrótce NSDAP przejęła kontrolę nad całością życia publicznego w Niemczech, a Hitler zyskał władze dyktatorską. Jeszcze w 1933 roku rozporządzenie ministra spraw wewnętrznych wprowadziło w Niemczech obowiązek używania pozdrowienia „Heil Hitler”.
Po dojściu nazistów do władzy Hitler dążył do odbudowy militarnej potęgi Niemiec i rewizji postanowień traktatu wersalskiego. Prowadził także agresywną politykę zagraniczną, w równym stopniu wykorzystującą ogólnoeuropejskie nastroje społeczne i brak reakcji mocarstw europejskich. Efektem tego była remilitaryzacja Nadrenii, anschluss Austrii czy doprowadzenie do rozbioru Czechosłowacji w 1938 roku. Widząc niechęć Europy do jakichkolwiek stanowczych działań Hitler parł do kolejnych podbojów – wymusił na Litwie oddanie Kłajpedy. Odrzucenie jego roszczeń przez Polskę stało się dla Hitlera pretekstem do rozpoczęcia wojny, mającej przynieść Niemcom nie tylko zapowiadaną w „Mein Kampf” „przestrzeń życiową”, ale także panowanie nad całą Europą.
Łatwość, z jaką wojska niemieckie podbijały kolejne państwa europejskie i euforia, z jaką Niemcy przyjmowali militarne sukcesy wzmocniły w Hitlerze przekonanie o własnej nieomylności i dziejowej roli, jaką miał odegrać w historii świata. Jako naczelny dowódca Wehrmachtu decydował o kierunkach i przebiegu ataków niemieckich armii, po ataku na ZSRS przejął osobiste dowództwo nad całą kampanią wschodnią, ingerując w szczegółowe manewry taktyczne, co niejednokrotnie prowadziło do chaosu i porażek na froncie.
Hitler zyskał możliwość realizacji także innych planów, formułowanych w „Mein Kampf”. Ponad 20 lat wykorzystywania w polityce i propagandzie postaci Żyda jako wroga godzącego w wielkość Niemiec i spiskującego z wrogami Rzeszy, doprowadziły do przerodzenia się antysemityzmu Hitlera w prawdziwą obsesję i przekonanie o konieczności likwidacji „wroga”. Pokłosiem tego było technokratyczne planowanie „ostatecznego rozwiązania kwestii żydowskiej” i metodyczna realizacja planu zbrodni. Szacuje się, że w czasie II wojny światowej naziści i ich sojusznicy wymordowali ok. 6 mln Żydów.
W obliczu całkowitej klęski, w oblężonym przez Armię Czerwoną Berlinie, Adolf Hitler popełnił samobójstwo. 30 kwietnia 1945 r. wraz z poślubioną dzień wcześniej wieloletnią partnerką Ewą Braun zażył truciznę, równocześnie strzelając sobie w skroń z pistoletu. W chwili śmierci miał 56 lat.
Wraz z rozwojem sytuacji na froncie i kolejnymi porażkami, część generalicji niemieckiej doszła do wniosku, że usunięcie Hitlera może być jedynym sposobem na zawarcie pokoju z aliantami. Nieudany zamach na Hitlera przeprowadzony w lipcu 1944 roku pod Kętrzynem przez pułkownika Clausa von Stauffenberga nie był pierwszą próba zabicia Führera, Hitler odniósł w nim jednak poważne obrażenia, które pogorszyły stan jego zdrowia fizycznego oraz psychicznego. Zdawał się tracić kontakt z rzeczywistością, odmawiając przyjęcia do wiadomości faktu, iż wojna jest już przegrana, rozpaczliwie czepiał się nadziei na „cud”, który odwróci losy konfliktu i w ostatniej chwili przyniesie zwycięstwo III Rzeszy.
W obliczu całkowitej klęski, w oblężonym przez Armię Czerwoną Berlinie, Adolf Hitler popełnił samobójstwo. 30 kwietnia wraz z poślubioną dzień wcześniej wieloletnią partnerką Ewą Braun zażył truciznę, równocześnie strzelając sobie w skroń z pistoletu. W chwili śmierci miał 56 lat.
ajk/
