Arnhem 1944 - najnowszy numer "Mówią wieki"

Dla Rosjan Czerniachowski to bez dwóch zdań wojenny bohater i wybijający się dowódca Armii Czerwonej. Dla Polaków zaś opresor i wiarołomca, który przyczynił się do rozbicia Armii Krajowej na Wileńszczyźnie, gdy pod pozorem rozmów zwabił komendanta okręgu ppłk. Aleksandra Krzyżanowskiego „Wilka” w pułapkę zastawioną przez NKWD. Pikanterii sprawie pomnika dodaje to, że generał najprawdopodobniej zginął w mało bohaterskich okolicznościach – od pocisku wystrzelonego z sowieckiego czołgu. O tej tajemniczej śmierci pisze na naszych łamach znany rosyjski publicysta historyczny Borys Sokołow.

Meandrom pamięci historycznej są także poświęcone artykuły dotyczące postrzegania Władysława Jagiełły i wielkiego księcia Witolda (Litwini dodają mu przydomek Wielki) przez historiografię polską i litewską. O ile w Polsce król Litwin ma miejsce w narodowym panteonie jako twórca unii polsko-litewskiej, pogromca Krzyżaków i założyciel potężnej dynastii, o tyle na Litwie patrzy się na niego bardzo krytycznie (niektórzy traktują go wręcz jak zdrajcę). Z kolei Witold, polityczny rywal, ale i czasami, jak pod Grunwaldem, sojusznik Jagiełły, jest dla Litwinów twórcą wielkiego państwa, które o mały włos nie zostało królestwem. W Polsce jest zaś postacią prawie nieznaną.

Czytelnikom polecamy również dwie rozmowy. Michał Lasek, weteran 1. Samodzielnej Brygady Spadochronowej gen. Sosabowskiego, opowiada m.in. o swoim udziale w bitwie pod Arnhem, której 71. rocznicę obchodzimy we wrześniu. Prof. Andrzej Nowak mówi zaś, że latem 1920 roku, gdy Armia Czerwona parła na Warszawę, rzekomo sojuszniczy rząd brytyjski negocjował z bolszewikami rozejm, po którym Polska stałaby się kadłubowym państewkiem niezdolnym do samodzielnego bytu. Ta „pierwsza zdrada Zachodu” (taki tytuł nosi najnowsza książka profesora), za którą krył się protekcjonalny stosunek do krajów naszego regionu, miała później kontynuację w Monachium, Teheranie i Jałcie.

Epoka napoleońska, nie tylko w wyniku wojen, przyniosła wielu ludziom awans społeczny. Był to czas, gdy osłabły bariery stanowe, a często chcieć znaczyło móc. Pisze o tym prof. Jarosław Czubaty. Symbolem upadku Napoleona stała się okupacja Paryża przez wojska zwycięskiej koalicji, w tym rosyjskich Kozaków. Obecność egzotycznych, nieokrzesanych wojaków nad Sekwaną, choć niewygodna dla Francuzów, zaowocowała wieloma barwnymi opowieściami i anegdotami. Przytacza je Tomasz Bohun.

Zachęcamy do lektury nowego dodatku edukacyjnego „Dziedzictwo dawnej Rzeczypospolitej”, który od września przez kolejne pięć miesięcy będzie się ukazywał na naszych łamach. Opowiemy w nim o kulturze i obyczajach naszych przodków żyjących w epoce nowożytnej. Po wakacjach wraca też konkurs Szkolna Liga Historyczna.

Bogusław Kubisz

zastępca redaktora naczelnego „Mówią wieki”

Polecamy stronę internetową mowiawieki.pl

SPIS TREŚCI NUMERU WRZEŚNIOWEGO „MÓWIĄ WIEKI”

TELEGRAF HISTORYCZNY str. 4

TEMAT MIESIĄCA: TAJEMNICA ŚMIERCI GENERAŁA CZERNIACHOWSKIEGO
• Borys Sokołow: Jak zginął gen. Iwan Czerniachowski?  - str. 8

ROZMOWY „MÓWIĄ WIEKI”
• Ślepa uliczka appeasementu. Rozmowa z prof. Andrzejem Nowakiem – str. 13
• Starzy żołnierze nie umierają, oni odchodzą w cień. Rozmowa z Michałem Laskiem, weteranem bitwy pod Arnhem – str. 18

NOWE ELITY NAPOLEONA
• Jarosław Czubaty: Czy istniała empirowa mentalność? – str. 23
• Peter Hicks: Napoleon i muzyka – str. 28
• Jérôme Baconin: Reformy Napoleona na znaczkach pocztowych – str. 30
• Tomasz Bohun: Kozacy w Paryżu – str. 32

CZAS PRZESZŁY I ZAPRZESZŁY
• Bartłomiej Kluska: Odlot Adama Ostaszewskiego – str. 38
• Piotr Długołęcki: Fidel Castro i PRL – str. 42

MIASTO I NOWOCZESNOŚĆ
• Michał Kopczyński: Miasto – społeczeństwo – gospodarka – str. 46
• Tomasz Kizwalter: Mieszczańskie rewolucje – str. 48

POLSKA – LITWA. WSPÓLNA HISTORIA DWÓCH NARODÓW
• Piotr Węcowski: Władysław Jagiełło w polskiej pamięci historycznej – str. 53
• Rimvydas Petrauskas: Witold Wielki. Apogeum historii Litwy? – str. 57

SZLAKIEM ZAMKÓW I PAŁACÓW W NIEMCZECH
• Marcin Czajkowski: Zamek na wyspie – str. 61

HISTORYCZNA AGENCJA TURYSTYCZNA
• Sławomir Koper: Dubrownik – perła Adriatyku – str. 64

TO WARTO PRZECZYTAĆ str. 69

RECENZJE
• Michał Boczkowski: Wytwórca „dobrej śmierci” – str. 70
• Andrzej Brzozowski: Toga i gladius – str. 70
• Piotr Golz: O pożytkach płynących z nauki – str. 71
• Szymon Cydzik: Samoloty przeciwko Budionnemu – str. 71

NOTY O KSIĄŻKACH str. 72
NOWOŚCI HISTORYCZNE str. 73
PLOTKI Z BRODĄ str. 74

DODATEK EDUKACYJNY „MÓWIĄ WIEKI W SZKOLE”
Szkolna Liga Historyczna. Wrześniowe otwarcie – str. 75
Mirosław Nagielski: Król wojownik – str. 77

DODATEK „DZIEDZICTWO DAWNEJ RZECZYPOSPOLITEJ” – str. 81

ls/