Ludność cywilna na ulicach miasta podczas powstania warszawskiego. Fot. PAP/Reprodukcja
Blisko 100 białych brył z nazwiskami warszawiaków, którzy zginęli lub zaginęli podczas powstania znajdzie się na wystawie czynnej od 5 sierpnia w parku przy Cmentarzu Powstańców Warszawy. Wcześniej hołd cywilnym ofiarom zrywu zostanie oddany podczas Marszu Pamięci.
Ideą wystawy "Zachowajmy ich w pamięci" jest oddanie hołdu i przywrócenie pamięci o mieszkańcach Warszawy, którzy zginęli lub zaginęli podczas powstania warszawskiego. Znajdzie się na niej 96 słupów z imionami i nazwiskami, a tam gdzie to było możliwe - z datami urodzenia i ostatnim znanym warszawskim adresem ofiar. "Ekspozycja jest podsumowaniem ośmiu lat pracy nad dokumentowaniem jednej z największych zbrodni, jakie zostały popełnione na ludności cywilnej podczas II wojny" - powiedział podczas wtorkowej konferencji prasowej dyrektor Muzeum Powstania Warszawskiego Jan Ołdakowski.
"Moim zdaniem głównym bohaterem powstania byli właśnie cywile; bez ich zgody i pomocy nie byłoby zrywu. Oni byli z nami od początku do końca i zasługują na taką samą pamięć jak wojsko" - zaznaczyła uczestniczka powstania i członek Społecznego Komitetu ds. Cmentarza Powstańców Warszawy Wanda Traczyk-Stawska.
Przypomniał, że na wieść o wybuchu powstania Adolf Hitler wydał rozkaz eksterminacji mieszkańców stolicy. "Jego celem było starcie z powierzchni ziemi stolicy narodu, który od zawsze stał na drodze Rzeszy Niemieckiej na wschód. Na szczęście pod koniec wojny nie miał już możliwości, by ten rozkaz w całości przeprowadzić. Mimo to według szacunków zginęło między 120 a 140 tys. cywilów i ok. 14-16 tys. żołnierzy. Niemcy wiedzieli jednak, że zbrodnie te mogą świadczyć przeciw nim, dlatego wprowadzili instrukcję nakazującą zacierać ślady tej działalności. My staramy się przywrócić ofiarom tożsamość" - mówił Ołdakowski.
Kierownik Działu Archiwum Muzeum Tymoteusz Pruchnik podkreślił, że od początku działalności było to celem jego archiwum. "Zależało nam, by przywrócić tożsamość i cześć wszystkim, którzy zgięli w powstaniu - powstańcom i ludności cywilnej. Powstańcy są upamiętnieni na murze pamięci w Muzeum. Zależało nam, by podobnie uczcić ofiary cywilne. Projekt rozpoczął się w 2007 r., rok później zaczęliśmy największą kwerendę, która stała się podstawą do stworzenia bazy danych, której źródłem jest głównie kartoteka PCK. Przejrzeliśmy ponad 3 mln kart, z czego ok. 300 tys. dotyczyło osób, które w trakcie powstania były w Warszawie i zginęły, zaginęły bądź znalazły się później w obozach koncentracyjnych" - opowiadał Pruchnik.
Baza opiera się także na materiałach z IPN, Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, cmentarzy komunalnych oraz Fundacji Polsko-Niemieckie Pojednanie. "Mamy nadzieję, że nasza wystawa zachęci mieszkańców do przekazywania nam danych kolejnych ofiar, których jeszcze nie mamy w bazie. Obecnie liczy ona prawie 60 tys. nazwisk. Przeszukaliśmy praktycznie większość dostępnych baz z danymi takich osób. Teraz jedynym źródłem informacji pozostają dla nas bliscy ofiar. Jeżeli macie jakieś informacje - zgłaszajcie się do nas. Pomóżcie, by wszystkie ofiary powstania odzyskały tożsamość" - apelował dyrektor Muzeum.
Uczestniczka powstania i członek Społecznego Komitetu ds. Cmentarza Powstańców Warszawy Wanda Traczyk-Stawska dodała, że na Cmentarzu leży ok. 104 tys. osób. "To wojskowi i ludność cywilna, w tym ponad 80 tys. cywilów i ok. 8-10 tys. powstańców" - mówiła. Podkreśliła także, że w powstaniu to nie wojsko najbardziej ucierpiało, ale ludność cywilna, najbardziej narażona na niemieckie ataki. "Moim zdaniem głównym bohaterem powstania byli właśnie cywile; bez ich zgody i pomocy nie byłoby zrywu. Oni byli z nami od początku do końca i zasługują na taką samą pamięć jak wojsko" - zaznaczyła.
Otwarcie wystawy poprzedzi Marsz Pamięci - uroczyste przejście mieszkańców spod pomnika poświęconego mieszkańcom Woli zamordowanym podczas powstania, znajdującego się w rozwidleniu al. Solidarności i ul. Leszno, w kierunku Cmentarza Powstańców Warszawy. "Celem Marszu jest upamiętnienie cywilnych ofiar powstania i oddanie im hołdu. Każdy z uczestników otrzyma kartkę z biogramem jednej z ofiar, którą upamiętniono na wystawie. Przygotowaliśmy tysiąc takich biogramów i prosimy o wspomnienie lub modlitwę za te osoby. Każdy otrzyma też świeczkę by ją na miejscu zapalić" - dodał Ołdakowski.
Wystawa "Zachowajmy ich w pamięci" będzie czynna do 22 października.
Partnerem medialnym obchodów 71. rocznicy wybuchu powstania warszawskiego jest Polska Agencja Prasowa.(PAP)
akn/ mhr/
