Ks. Józef Stolarczyk. Fot. NAC
12 lutego 1816 r. we wsi Wysoka koło Jordanowa urodził się pierwszy zakopiański proboszcz ks. Józef Stolarczyk, który zapoczątkował edukację górali, był pionierem turystyki tatrzańskiej i przedsiębiorcą.
Józef Stolarczyk pochodził z rodziny chłopskiej. Mimo skromnych środków, rodzice postanowili wykształcić Józefa. Uczył się w gimnazjum pijarów w Podolińcu na Spiszu (obecnie Słowacja), a później studiował teologię w seminarium w Tarnowie, gdzie w 1842 r. otrzymał świecenia kapłańskie.
Zanim rozpoczął pracę jako pierwszy proboszcz w Zakopanem, był duszpasterzem w Makowie Podhalańskim, później katechetą w Nowym Targu i wikarym w Tarnowie. W styczniu 1848 r. przyjechał do Zakopanego z misją założenia pierwszej parafii.
Ówczesna właścicielka dóbr zakopiańskich Klementyna Homolacs wskazała właśnie Józefa Stolarczyk, by stworzył pierwszą pod Giewontem parafię i „wybudował Kościół w sercach zakopiańczyków” – powiedział PAP historyk Zakopanego, pisarz i publicysta dr Maciej Pinkwart, który jako pierwszy opracował naukowo kroniki pierwszego zakopiańskiego proboszcza.
Ks. Stolarczyk zapoczątkował szkolnictwo powszechne w Zakopanem. Gdy przybył do tej miejscowości, tylko dwie osoby umiały tutaj czytać i pisać, dlatego założył szkołę parafialną, później przekształconą w ludową. Zainicjował też powstanie szkoły na Olczy i pomagał w rozwoju szkoły w Kuźnicach.
„Zapewne, gdyby to nie jego wybrała spośród wszystkich kandydatów zgłoszonych na konkurs na zakopiańskiego proboszcza, byłby ktoś inny, ale czy poradziłby sobie tak dobrze? Był prawdziwym, właściwym człowiekiem na właściwym miejscu, także i dlatego, że doskonale rozumiał górali. Sam zresztą był góralem, choć z Beskidu Makowskiego” – zaznaczył dr Pinkwart.
Zdaniem historyka wielkie znaczenie dla powodzenia misji ks. Stolarczyka miało jego chłopskie pochodzenie. „Pochodził on z biednej rodziny, miał trudne życie, często w czasach szkolnych i studenckich biedował i przymierał głodem, stąd też świetnie wiedział, co jest prawdziwym kłopotem dla zakopiańczyków - skrajna nędza, która ich często prowadzi do śmierci, czasem do zbrodni i grzechu” – mówił dr Pinkwart.
Ks. Stolarczyk zapoczątkował szkolnictwo powszechne w Zakopanem. Gdy przybył do tej miejscowości, tylko dwie osoby umiały tutaj czytać i pisać, dlatego założył szkołę parafialną, później przekształconą w ludową. Zainicjował też powstanie szkoły na Olczy i pomagał w rozwoju szkoły w Kuźnicach.
„To ks. Stolarczyk jako pierwszy namawiał górali do wynajmowania gościom, swoich chałup i sam dawał przykład. Wybudował dwa domy z przeznaczeniem na wynajem letnikom. Mieszkał u niego m.in. Henryk Sienkiewicz oraz Jan Matejko” – opowiadał dr Pinkwart.
Ks. Stolarczyk w gimnazjum w Podolińcu i później w seminarium w Tarnowie otrzymał solidne wykształcenie. Znał łacinę, język niemiecki i węgierski. Stanowił naturalny pomost pomiędzy miejscowymi a przyjezdnymi.
„Proboszcz imponował góralom także tężyzną fizyczną, ponieważ był wysoki, postawny i zaradny. Był niezwykle wszechstronny, był też pionierem taternictwa i wielkim pasjonatem Tatr. Wykształcił spore grono przewodników tatrzańskich, rekrutujących się spośród dawnych pasterzy i kłusowników” – podkreślił historyk.
Duchowny dokonał pierwszego wejścia na szczyt Baranie Rogi, jako jeden z pierwszych zdobywców wspiął się na Gerlach oraz Lodowy Szczyt.
Pierwszemu swemu proboszczowi Zakopane zawdzięcza rozbudowę drewnianego kościoła przy ul. Kościeliskiej oraz utworzenie obok niego cmentarza na Pęksowym Brzyzku, na którym spoczywają osoby zasłużone. Także on zainicjował budowę nowej świątyni przy Krupówkach.
Ksiądz uznawany jest także za pierwszego historiografa Zakopanego pisząc "Kronikę parafii zakopiańskiej". Z okazji 200-lecia jego urodzin Wydawnictwo Wagant opublikuje już trzecie wydanie tego opracowania.
„Ks. Stolarczyk był świadkiem i jednym z głównych twórców pionierskiej epoki Zakopanego. Za życia trafił do literatury i legendy, która co prawda powiela rozmaite mity na jego temat, no ale bez mitów nie ma prawdziwej sławy” – zauważył dr Pinkwart.
Ks. Józef Stolarczyk zmarł 6 lipca 1893 r. w Zakopanem, został pochowany na Pęksowym Brzyzku. Jego kamienny grób znajduje się przy wejściu na stary cmentarz.(PAP)
szb/ rda/
