125 lat temu urodził się Charles De Gaulle

Charles André Joseph Marie de Gaulle przyszedł na świat w zubożałej rodzinie szlacheckiej. Po ukończeniu akademii wojskowej Saint-Cyr otrzymał przydział do 33 pułku piechoty w Arras, gdzie jego przełożonym był późniejszy marszałek Francji Phillippe Pétain.

W 1916 roku wzięty do niewoli w bitwie pod Verdun pięciokrotnie podejmował próbę ucieczki i został osadzony w obozie na jeńców „niebezpiecznych”. Po zakończeniu wojny w ramach francuskiej misji wojskowej przebywał w Polsce jako instruktor, wziął także udział w wojnie polsko-bolszewickiej, za co Rzeczpospolita odznaczyła go Srebrnym Krzyżem Virtuti Militari. W 1921 roku powrócił do Francji, gdzie wykładał w swej macierzystej akademii wojskowej Saint-Cyr.

Doświadczenia I wojny światowej i wojny polsko-bolszewickiej zbudowały w de Gaulle’u przekonanie, że przyszłością armii jest zmiana strategii z wojny pozycyjnej na manewrową, co musiało się wiązać z unowocześnieniem uzbrojenia. Swoje idee opublikował w wydanej w 1934 roku książce „Ku armii zawodowej”, nieprzychylnie przyjętej przez konserwatywne kręgi wojskowe.

Po zakończeniu I wojny w ramach francuskiej misji wojskowej przebywał w Polsce jako instruktor, wziął także udział w wojnie polsko-bolszewickiej, za co Rzeczpospolita odznaczyła go Srebrnym Krzyżem Virtuti Militari. W 1921 roku powrócił do Francji, gdzie wykładał w swej macierzystej akademii wojskowej Saint-Cyr.

Od 1937 dowodzący jednostkami pancernymi, w maju 1940 został mianowany generałem brygady i mianowany podsekretarzem stanu w rządzie Paule Reynaud. Sprzeciwiając się kapitulacyjnej polityce swego dawnego dowódcy, marszałka Pétaina, ewakuował się do Londynu, skąd drogą radiową wygłosił do narodu francuskiego apel, wzywający do dalszej walki przeciwko Niemcom.

Autorytet, jakim generał de Gaulle cieszył się w okupowanej Francji i poparcie ze strony Wielkiej Brytanii pozwoliły mu budować pozycję przywódcy wszystkich „wolnych Francuzów”. W 1943 roku stanął na czele Francuskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego, rok później przekształconego Tymczasowy Rząd Republiki Francuskiej. Po otwarciu „drugiego frontu” pozycja generała znacząco wzrosła – armia francuska rosła w siłę i wkrótce stała się czwartą siłą militarną koalicji antyhitlerowskiej.

Polityka zagraniczna prowadzona przez de Gaulle’a miała na celu przywrócenie Francji rangi mocarstwa, nawet jeżeli niekiedy miała być to ranga czysto symboliczna. Francja nie brała udziału w konferencjach Wielkiej Trójki w Jałcie i Poczdamie, jednak de Gaulle zdołał wywalczyć dla niej odrębną strefę okupacyjną w Niemczech oraz miejsce członka stałego Rady Bezpieczeństwa nowopowołanej Organizacji Narodów Zjednoczonych.

W styczniu 1946 roku Charles de Gaulle złożył urząd premiera. Utworzona przez niego partia RFP (Zgromadzenie Narodu Francuskiego) ze zmiennym szczęściem startowała w wyborach parlamentarnych, ostatecznie tracąc znaczenie na scenie politycznej, a sam de Gaulle w 1955 roku wycofał się życia publicznego.

Na arenę polityczną powrócił w 1958 roku na prośbę prezydenta René Coty – Francja stała wtedy w obliczu ostrego konfliktu o niepodległość Algierii. Charles de Gaulle stanął na czele nowego rządu, a w grudniu 1958 roku Zgromadzenie Narodowe wybrało go prezydentem Republiki. W ciągu kliku następnych lat de Gaulle umiejętnie przeprowadził Francję przez proces uniezależniania się kolonii i zgodził się na uznanie niepodległości Algierii, pacyfikując sprzeciwiające się takiemu rozwiązaniu środowiska polityczne i wojskowe. Wychodził cało z kilku prób zamachu organizowanych przez związaną z przeciwnikami niepodległości Algierii Organizacją Tajnej Armii.

W polityce zagranicznej de Gaulle konsekwentnie starał się budować pozycję Francji jako mocarstwa światowego, zwalczając nadmierne, jego zdaniem, wpływy USA. Nie wahał się podejmować radykalnych decyzji, uznając w 1964 roku komunistyczny rząd chiński czy wycofując w 1966 roku Francję z w wojskowych struktur NATO. W 1965 roku w proteście przeciw impasowi decyzyjnemu zawiesił na 8 miesięcy członkostwo Francji w Europejskiej Wspólnocie Gospodarczej. Krytykował także amerykańskie zaangażowanie w wojnę w Wietnamie. Był także współautorem porozumienia o ścisłej współpracy z rządem Republiki Federalnej Niemiec (tzw. Traktat Elizejski z 1963 roku). Za jego rządów Francja przyspieszyła pracę nad bronią jądrową i dokonała pierwszego kontrolowanego wybuchu własnej bomby atomowej (13.02.1960 na Saharze).

De Gaulle znakomicie wyczuwał nastroje tłumów i umiał zdobywać serca mas nie tylko we Francji. Tak stało się w 1967 roku w polskim Zabrzu, gdzie przebywający w Polsce z oficjalną wizytą prezydent Francji wzniósł okrzyk: „Niech żyje Zabrze – najbardziej śląskie ze śląskich miast, a więc najbardziej polskie z polskich miast”.

Polityka wewnętrzna Charlesa de Gaulle’a ukierunkowana była przede wszystkim na wzmocnienie władzy prezydenta jako głowy państwa i przedstawiciela władzy wykonawczej. W 1962 roku przekonał wyborców by w ogólnonarodowym referendum opowiedzieli się za wyborem prezydenta w wyborach powszechnych, a w 1965 roku wygrał wybory w drugiej turze, pokonując François Mitteranda.

De Gaulle znakomicie wyczuwał nastroje tłumów i umiał zdobywać serca mas nie tylko we Francji. Tak stało się w 1967 roku w polskim Zabrzu, gdzie przebywający w Polsce z oficjalną wizytą prezydent Francji wzniósł okrzyk: „Niech żyje Zabrze – najbardziej śląskie ze śląskich miast, a więc najbardziej polskie z polskich miast” czy w tym samym roku w Kanadzie, gdy w zgodzie z nastrojami słuchających go francuskojęzycznych Kanadyjczyków z prowincji Quebec, zakończył swe przemówienie okrzykiem: „Niech żyje Quebec! Niech żyje wolny Quebec! Niech żyje francuska Kanada!”. W obu przypadkach słowa Charlesa de Gaulle’a wywołały entuzjazm słuchających go tłumów, a jednocześnie były przemyślanym elementem francuskiej polityki zagranicznej.

W 1968 roku wybuchła we Francji rewolta studencka, w ślad za nią przez kraj przetoczyła się fala strajków. Po stłumieniu zamieszek prezydent de Gaulle zdecydował się na rozwiązania Zgromadzenia Narodowego i rozpisanie nowych wyborów – wyraźnie wygrała je popierająca de Gaulle’a Unia na Rzecz Republiki (UDR).

Korzystając z poparcia uzyskanego w wyborach parlamentarnych de Gaulle rozpisał kolejne referendum, dotyczące zastąpienia Senatu Republiki przez zgromadzenia regionalne. Tym razem wyborcy odmówili mu poparcia, a rozczarowany de Gaulle 28 kwietnia 1969 roku złożył dymisję ze stanowiska prezydenta. Jego następcą został dotychczasowy premier Georges Pompidou.

Charles de Gaulle zamieszkał w posiadłości Colombey-les-Deux-Églises, gdzie zajmował się pisaniem wspomnień. Wciąż jednak uczestniczył w życiu politycznym Francji – prezydent Pompidou i politycy UDR nieustanie szukali jego rad i poparcia, choćby nawet symbolicznego.

Zmarł 9 listopada 1970 roku w Colombey-les-Deux-Églises.

Andrzej Kałwa

akj/ ls/