Zamek w Lidzbarku Warmińskim. Fot. PAP/T. Waszczuk
Samorząd warmińsko-mazurski chce, by zamki gotyckie w Olsztynie i Lidzbarku Warmińskim trafiły na listę Pomników Historii. Pierwszy był siedzibą kapituły warmińskiej, której dobrami administrował Mikołaj Kopernik, w drugim mieszkali biskupi warmińscy.
Wśród 58 zabytków polskich znajdujących się na liście Pomników Historii obecnie znajdują się trzy obiekty z Warmii i Mazur - Pola Grunwaldzkie, Kanał Elbląski i zespół katedralny we Fromborku.
W Lidzbarku Warmińskim odbyła się konferencja zatytułowana "Zamki dawnego państwa krzyżackiego w Prusach, a listy Światowego Dziedzictwa UNESCO i Pomników Historii".
"Cieszę się, że los, który nie szczędził tej ziemi, okazał się łaskawy, choć dla części tych zabytków - zamków i kościołów gotyckich. Kładziemy jako samorząd województwa duży nacisk na renowację zabytków; z Kontraktu Terytorialnego w kolejnej perspektywie unijnej chcemy odrestaurować Wzgórze Katedralne we Fromborku oraz zamki gotyckie w Olsztynie i Lidzbarku Warmińskim" - mówił podczas konferencji marszałek województwa warmińsko-mazurskiego Jacek Protas.
Historyk prof. Jan Gancewski podkreślił, że nie tylko zamki w Olsztynie i Lidzbarku zasługują na wpisanie na listę Pomników Historii. Opowiedział się za wpisaniem na listę polskich Pomników Historii, ale i staraniami o wpis na listę dziedzictwa kulturowego UNESCO wszystkich zamków gotyckich, niezależnie czy były to zamki krzyżackie, kapitulne czy biskupie.
W obydwu zamkach mieszczą się oddziały Muzeum Warmii i Mazur. Jego dyrektor Elżbieta Jelińska podkreśliła, że w przyszłym roku placówka rozpocznie starania o wpisanie zamków olsztyńskiego i lidzbarskiego na listę Pomników Historii.
"Taki wpis jest pożądany, oba obiekty spełniają kryteria brane pod uwagę przy wpisie na tę listę, mają +wysoki stopień zachowanej substancji oryginalnej+, pod uwagę bierzemy też zamek w Reszlu"- powiedziała Jelińska.
Historyk prof. Jan Gancewski podkreślił, że nie tylko zamki w Olsztynie i Lidzbarku zasługują na wpisanie na listę Pomników Historii. Opowiedział się za wpisaniem na listę polskich Pomników Historii, ale i staraniami o wpis na listę dziedzictwa kulturowego UNESCO wszystkich zamków gotyckich, niezależnie czy były to zamki krzyżackie, kapitulne (siedziba kapituły warmińskiej-PAP) czy biskupie (siedziba biskupów warmińskich - PAP).
"Te obiekty łączy po pierwsze funkcja, dla której zostały wybudowane - były budowlami obronnymi, a także siedzibami administracji. Po drugie łączy je forma architektoniczna - były budowane na kształcie czworokąta i z podobnym rozkładem wnętrz - refektarzem, pokojami mieszkańców czy kaplicą oraz pomieszczeniami gospodarczymi" - podkreślił prof. Gancewski.
Jednak trudnością we wpisaniu całego szlaku zamków gotyckich jest to, że znajdują się one nie tylko na terenie Polski (woj. warmińsko-mazurskie, pomorskie i kujawsko-pomorskie), ale i obecnego obwodu kaliningradzkiego. Wspólne starania musiałyby podjąć władze we wszystkich tych regionach.
Według Mirosława Garnca współautora książki "Zamki państwa krzyżackiego w dawnych Prusach", Krzyżacy wraz ze związanymi z nimi biskupami i kanonikami +skuli podbite ziemie łańcuchem ceglanych twierdz+, tworząc system warowny o skali niespotykanej dotąd w Europie. Jak podał, zamki te pełniły rolę ośrodków władzy administracji, wojskowości i gospodarki, a największe i najważniejsze z nich - komturskie były także siedzibami konwentów zakonnych. Przez ponad 150 lat do klęski pod Grunwaldem zbudowano około 150 zamków, które były fundamentem władzy i zarazem symbolem potęgi państwa krzyżackiego. Wyjątkowa była nie tylko skala przedsięwzięcia, ale i budulec - gdzie indziej budowano z kamienia, w Prusach zaś używano cegieł. Jednak najbardziej oryginalny jest wygląd budowli, charakteryzujący się surową i wyrafinowaną prostotą.
Jak podaje Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Pomnik Historii to jedna z czterech form ochrony zabytków wymienionych w ustawie o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami z 2003 r. Rangę Pomnika Historii podkreśla fakt, że jest on ustanawiany przez Prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej specjalnym rozporządzeniem na wniosek Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
Pomniki Historii ustanawiane są od 1994 r. Do dziś to najwyższe wyróżnienie nadano 58 zabytkom. Do elitarnego grona Pomników Historii mogą dołączać obiekty architektoniczne, krajobrazy kulturowe, układy urbanistyczne, zabytki techniki, obiekty budownictwa obronnego, parki i ogrody, cmentarze, miejsca pamięci najważniejszych wydarzeń lub postaci historycznych oraz stanowiska archeologiczne. (PAP)
ali/ eaw/
