Stary Cmentarz pw. ś. Józefa w Łodzi. Fot. PAP/G. Michałowski
Na Starym Cmentarzu przy ul. Ogrodowej w Łodzi rozpoczęła się w piątek 20. kwesta na rzecz ratowania zabytków tej najstarszej łódzkiej nekropolii, gdzie pochowani są katolicy, ewangelicy i wyznawcy prawosławia. Tegoroczna zbiórka pieniędzy potrwa do niedzieli.
Jak poinformował PAP Cezary Pawlak z Towarzystwa Opieki nad Starym Cmentarzem, w ubiegłym roku udało się zebrać rekordową kwotę ponad 105 tys. zł. Za te pieniądze przeprowadzono w tym roku łącznie 12 realizacji konserwatorskich. Zaznaczył, że w sumie - podczas dotychczasowych kwest - zebrano ponad 1 mln 90 tys. zł, co w połączeniu z pieniędzmi samorządowymi pozwoliło na odnowienie ponad 130 zabytków nekropolii; przeprowadzono także inwentaryzację jej zabytków.
W ramach projektu "Stary Cmentarz 2.0" powstała w ub. roku wirtualna mapa części ewangelicko-augsburskiej; daje ona możliwość wyszukiwania pochowanych osób i lokalizacji ich grobów.
Wśród odrestaurowanych w 2014 r. zabytków na części katolickiej jest m.in. okazały pomnik Aloisa Heine, a na części ewangelickiej m.in. pomnik Jana Greuelicha, ojca Romualda Greuelicha - rzeźbiarza i autora pomników nagrobnych na Starym Cmentarzu. Odnowiono także tablicę na grobie Biedermannów - jednego z rodów łódzkich fabrykantów oraz zakończono wieloetapowe prace konserwatorskie przy neobarokowym pomniku i ogrodzeniu miejsca pochówku Hermanna E. Guenzela.
Stary Cmentarz w wielowyznaniowej Łodzi powstał w latach 1855-1858. W jego obrębie wyznaczono części dla katolików, protestantów i prawosławnych. Obecnie część katolicka zajmuje obszar 11 ha, ewangelicka (z kaplicą Scheiblera) 9 ha, a prawosławna - niespełna hektar powierzchni. Nekropolię wyróżnia bogactwo form i stylistyki pomników nagrobnych.
Zdaniem Pawlaka najważniejszą jednak tegoroczną realizacją było odnowienie grobu bohatera wojny polsko-bolszewickiej z 1920 roku Stefana Pogonowskiego. Pomnik na grobie został wykonany przez Wacława Konopkę. Jest ozdobiony m.in. sylwetką rycerza w zbroi husarskiej, który w tym roku odzyskał utracone wcześniej skrzydła. Odnowiono też szablę i napis inskrypcyjny na płycie poziomej, który w okresie PRL został zamazany.
Porucznik Stefan Pogonowski w wieku 25 lat zginął pod Radzyminem prowadząc I batalion 28 Pułku Strzelców Kaniowskich do ataku na wojska sowieckie szykujące się do zajęcia polskiej stolicy. Zdaniem wielu historyków był to punkt zwrotny w bitwie warszawskiej. Pośmiertnie został odznaczony Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari i awansowany do stopnia kapitana.
Koszt renowacji jednego pomnika to ok. 15 tys. zł. O tym, które z zabytków nekropolii są odnawiane w danym roku, decyduje specjalna rada złożona z członków Towarzystwa, historyków i konserwatorów zabytków.
Od wielu lat niewielką część pieniędzy ze zbiórki w dniu Wszystkich Świętych przekazywanych jest na ratowanie najcenniejszego zabytku nekropolii, unikatowego w skali światowej - neogotyckiej kaplicy-mauzoleum jednego z największych łódzkich fabrykantów Karola Scheiblera.
Kaplicę zbudowano w latach 1885-1888 według projektu Edwarda Lillpopa i Józefa Piusa Dziekońskiego, zalicza się ona do arcydzieł europejskiej architektury neogotyckiej. Po 1945 r. kaplica została zdewastowana i ograbiona. Prace przy jej renowacji rozpoczęto kilka lat temu. Ich łączny koszt szacowany jest na ok. 20 mln zł.
Tegoroczna kwesta zakończy się w niedzielę, 2 listopada. Rozpoczęli ją w piątek uczniowie łódzkich szkół wraz z nauczycielami. W sobotę kwestować mają aktorzy, dziennikarze, muzycy, politycy, sportowcy, a w niedzielę m.in. przewodnicy i członkowie różnych organizacji. Również w niedzielę na trasę prowadzącą z pl. Wolności na pętlę na Kozinach, która prowadzi m.in. wzdłuż Starego Cmentarza, wyjedzie zabytkowy tramwaj. Także w nim będzie odbywała się kwesta.
Stary Cmentarz w wielowyznaniowej Łodzi powstał w latach 1855-1858. W jego obrębie wyznaczono części dla katolików, protestantów i prawosławnych. Obecnie część katolicka zajmuje obszar 11 ha, ewangelicka (z kaplicą Scheiblera) 9 ha, a prawosławna - niespełna hektar powierzchni. Nekropolię wyróżnia bogactwo form i stylistyki pomników nagrobnych. Wśród jej zabytków jest ok. tysiąc kaplic grobowych, pomników nagrobnych, rzeźb i kutych ogrodzeń. Ich autorzy to często znakomici architekci i rzeźbiarze. Niemal 200 obiektów jest wpisanych do wojewódzkiego rejestru zabytków.
Stary Cmentarz jest miejscem pochówku przemysłowców, lekarzy, prawników, uczestników walk o niepodległość i ludzi zasłużonych dla rozwoju miasta, jego sztuki i oświaty. Znajdują się tu mauzolea łódzkich rodów fabrykanckich - Grohmanów, Geyerów, Kunitzerów, Kindermannów.
W tej nekropolii pochowani są również m.in. wybitny malarz i teoretyk sztuki z kręgu konstruktywizmu Władysław Strzemiński, aktor Leon Niemczyk czy tragicznie zmarła w smoleńskiej katastrofie mec. Joanna Agacka-Indecka.
Kwesta na Starym Cmentarzu została zainicjowana przez nieżyjącego już nestora łódzkich przewodników Stanisława Łukawskiego oraz łódzki ośrodek TVP. Pierwsza zbiórka odbyła się w 1995 r.(PAP)
jaw/ pz/
