Muzeum Historii Żydów Polskich - nowoczesne centrum edukacji i kultury

Muzeum Historii Żydów Polskich, którego celem jest ukazanie i przybliżenie światu 1000-letniej historii Żydów polskich, jest pierwszą w Polsce publiczno-prywatną instytucją kultury, stworzoną wspólnie przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Urząd Miasta Stołecznego Warszawy i Stowarzyszenie Żydowski Instytut Historyczny w Polsce.

Z inicjatywą utworzenia Muzeum Historii Żydów Polskich wystąpiło Stowarzyszenie Żydowski Instytut Historyczny. Idea budowy dużej placówki muzealnej poświęconej historii polskich Żydów narodziła się w 1995 r.

"U nas, w Stowarzyszeniu Żydowski Instytut Historyczny osobą, która przedstawiła taki pomysł była pani dr Grażyna Pawlak, wówczas dyrektor generalny Stowarzyszenia. Jednocześnie na taki sam pomysł wpadła pani Gołda Tencer, obecnie szefowa Fundacji Shalom, wicedyrektor Teatru Żydowskiego, aktorka języka i kultury jidysz - powiedział PAP Marian Turski, były przewodniczący Stowarzyszenia Żydowski Instytut Historyczny, obecnie wiceprzewodniczący.

W tym samym 1995 r. Urząd Miasta Stołecznego Warszawy przeznaczył na ten cel działkę na Muranowie.

Pod przewodnictwem Szimona Peresa został powołany Międzynarodowy Komitet Honorowy Muzeum. W styczniu 2005 r. prezydent Lech Kaczyński podpisał umowę o utworzeniu Muzeum Historii Żydów Polskich.

Muzeum, które obejmuje blisko 13 tys. metrów kwadratowych powierzchni użytkowej, zostało zaprojektowane na planie kwadratu w postaci sześcianu o szklanych ścianach. Zewnętrzna część zbudowana jest ze szklanych paneli i miedzianej siatki. Panele pokrywają litery hebrajskie i łacińskie układające się w słowo Polin, które nawiązuje do legendy o pierwszych żydowskich osadnikach na ziemiach polskich, którzy tu znaleźli przyjazne miejsce do osiedlenia.

W Międzynarodowym Konkursie Architektonicznym na budynek Muzeum Historii Żydów Polskich, zwyciężyli fińscy architekci Ilmari Lahdelma i Rainer Mahlamaki, którzy specjalizują się w projektowaniu muzeów oraz wielofunkcyjnych centrów kulturalnych. Trzy wyróżnienia otrzymali Daniel Libeskind, Kengo Kuma oraz Zvi Hecker. Do realizacji skierowano projekt Finów.

W 2006 r. na miejscu przyszłego muzeum stanął specjalnie zaprojektowany namiot, nazwany ohelem, w którym odbywały się wystawy, koncerty i happeningi.

Rok później - w czerwcu 2007 akt erekcyjny pod budowę muzeum został podpisany przez prezydenta Lecha Kaczyńskiego, ministra kultury Kazimierza Michała Ujazdowskiego, prezydent Warszawy Hannę Gronkiewicz–Waltz, przewodniczącego Stowarzyszenia ŻIH Mariana Turskiego oraz darczyńców z zagranicy: Victora Markowicza, Zygmunta Rolata i Tada Taube.

Strona publiczna, czyli miasto stołeczne Warszawa oraz Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego zobowiązały się pokryć koszty budowy i wyposażenia muzeum. Stowarzyszenie natomiast odpowiadało za sfinansowanie wystawy stałej, której projekt przygotowało i nadzorowało jej proces produkcji.

Koszt budowy muzeum, który początkowo był szacowany na 120 mln zł, ostatecznie wyniósł ok. 320 milionów złotych. Stowarzyszenie Żydowski Instytut Historyczny na swojej stronie internetowej podało, że ponad pięciuset darczyńców z całego świata przyłączyło się do prowadzonej przez nie kampanii założycielskiej, przekazując na rzecz Muzeum 159 mln zł, z czego 140 mln zł pozyskano na rzecz wystawy stałej, a 19 mln zł na programy edukacyjne i publiczne realizowane we współpracy z Muzeum oraz na działalność statutową Stowarzyszenia.

Po 90 mln złotych na rzecz Muzeum przekazały: miasto stołeczne Warszawa oraz Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Gmach muzeum został udostępniony publiczności 19 kwietnia 2013 r. Tak zwane małe otwarcie było związane z obchodami 70. rocznicy wybuchu powstania w getcie warszawskim.

Muzeum, które obejmuje blisko 13 tys. metrów kwadratowych powierzchni użytkowej, zostało zaprojektowane na planie kwadratu w postaci sześcianu o szklanych ścianach. Zewnętrzna część zbudowana jest ze szklanych paneli i miedzianej siatki. Panele pokrywają litery hebrajskie i łacińskie układające się w słowo Polin, które nawiązuje do legendy o pierwszych żydowskich osadnikach na ziemiach polskich, którzy tu znaleźli przyjazne miejsce do osiedlenia.

We wnętrzu hol główny tworzą wysokie, pofalowane ściany w kolorze piasku. Przestrzeń ta przypomina swym kształtem wąwóz, co ma być - zgodnie z ideą projektantów - nawiązaniem do przejścia przez Morze Czerwone znane z Księgi Wyjścia.

W poziomie podziemnym gmachu muzeum znajduje się wystawa stała, która zajmuje powierzchnię ok. 4 200 mkw. Jej projekt opracował międzynarodowy zespół 120 historyków i muzealników z Polski, Izraela i Stanów Zjednoczonych pod kierunkiem profesor Barbary Kirshenblatt-Gimblett z New York University.

W poziomie podziemnym gmachu muzeum znajduje się wystawa stała, która zajmuje powierzchnię ok. 4 200 mkw. Ekspozycja ma charakter narracyjny, co oznacza, że nie skupia się na prezentowaniu obiektów, ale na opowiedzeniu historii – przy pomocy zabytkowych przedmiotów historycznych, multimediów, scenografii, grafik, kopii i modeli.

Wystawa stała ma charakter narracyjny, co oznacza, że nie skupia się na prezentowaniu obiektów, ale na opowiedzeniu historii – przy pomocy zabytkowych przedmiotów historycznych, multimediów, scenografii, grafik, kopii i modeli.

Wystawa składa się z ośmiu galerii: "Las", "Pierwsze spotkania" (960-150), "Paradisus Iudaeorum" (1569-1648), "Miasteczko" (1648-1772), "Wyzwania nowoczesności" (1772-1914), "Na żydowskiej ulicy" (1918-1939), "Zagłada" (1939-1945), "Powojnie" (1944 - do dziś).

Uroczyste otwarcie wystawy głównej ma nastąpić 28 października 2014.

Muzeum jest pierwszą placówką poświęconą w całości historii polskich Żydów, a obok Muzeum Holokaustu w Waszyngtonie i Muzeum Yad Vashem w Jerozolimie będzie jedną z najważniejszych instytucji kultury żydowskiej na świecie. Swoją pracą obejmuje nie tylko tereny współczesnej Polski, ale i dawne rubieże Rzeczypospolitej położone współcześnie na Litwie, Białorusi, Ukrainie czy w zachodniej Rosji.

Jedną z odróżniających cech Muzeum Historii Żydów Polskich od innych światowych placówek poświęconych Holokaustowi jest to, że nie jest to tylko muzeum Zagłady. O Zagładzie mówi się tu w kontekście blisko 1000-letniej obecności Żydów w Polsce i pokazuje jak historia polskich Żydów przez wieki splatała się z polską historią, jak te dwie kultury na siebie wpływały.

Muzeum Historii Żydów Polskich różni się też tym od innych muzeów Holokaustu, że jest wzniesione dokładnie w tym samym miejscu, gdzie było getto - w samym sercu byłego Getta warszawskiego. Przedwojenny przebieg ulicy Zamenhofa pokrywa się z fragmentem ulicy, który jest zaznaczony w muzeum. A wyjście z siedziby muzeum wprost prowadzi na pomnik Bohaterów Getta – który jest jedną z najbardziej rozpoznawalnych ikon Holokaustu na świecie. Muzeum w Waszyngtonie znajduje się na zupełnie neutralnym terenie, podobnie Yad Vashem w Jerozolimie. (PAP)

abe/ sto/