Członkowie organizacji Hechaluc-Pionier. Ekspozycja Muzeum Żydów w Płocku. Fot. PAP/M. Bednarski
W odremontowanej XIX-wiecznej synagodze w Płocku rozpoczęło w czwartek działalność Muzeum Żydów Mazowieckich. Główną część ekspozycji stanowi multimedialna prezentacja historii i kultury Żydów na Mazowszu. Jest także odrębna część poświęcona Holokaustowi.
Inicjatorem prowadzonej od sierpnia 2011 r. renowacji i adaptacji zabytkowej synagogi z przeznaczeniem na Muzeum Żydów Mazowieckich było Stowarzyszenie Synagoga Płocka, które na ten cel zebrało 1,3 mln zł. Koszt całej inwestycji wyniósł ponad 9 mln zł, z czego 7,7 mln zł pochodziło ze środków Unii Europejskiej.
"Najbardziej niezwykłe nie jest może to, że Muzeum Żydów Mazowieckich w ogóle powstało, choć naturalnie to przedsięwzięcie o ogromnym znaczeniu, ale to, że powstało ono z potrzeby serca zwykłych mieszkańców miasta, którzy zapragnęli uczcić w ten sposób pamięć tysięcy płockich Żydów pomordowanych w straszną noc Holokaustu" - powiedział PAP Roman Góralski ze Stowarzyszenia Synagoga Płocka.
"Najbardziej niezwykłe nie jest może to, że Muzeum Żydów Mazowieckich w ogóle powstało, choć naturalnie to przedsięwzięcie o ogromnym znaczeniu, ale to, że powstało ono z potrzeby serca zwykłych mieszkańców miasta, którzy zapragnęli uczcić w ten sposób pamięć tysięcy płockich Żydów pomordowanych w straszną noc Holokaustu" - powiedział PAP Roman Góralski ze Stowarzyszenia Synagoga Płocka, pomysłodawca projektu remontu synagogi i jej adaptacji na cele muzealne.
Góralski podkreślił, że ratowanie popadającej od wielu lat w ruinę płockiej synagogi, jednej z niewielu pamiątek po tamtejszych Żydach, było od początku inicjatywą spontaniczną osób z różnych środowisk, a nie inwestycją prowadzoną z urzędowego nakazu, wynikającą ze strategii marketingowej czy mody.
Muzeum Żydów Mazowieckich jest oddziałem Muzeum Mazowieckiego w Płocku i w założeniu ma pełnić rolę Centrum Spotkań Kultur. "Mam nadzieję, że otwarcie tego muzeum stanie się otwarciem nowej perspektywy współpracy między społecznością polską i żydowską" - powiedział Leonard Sobieraj, dyrektor Muzeum Mazowieckiego.
Ambasador Izraela w Polsce Zvi Rav-Ner wyraził przekonanie, że płockie Muzeum Żydów Mazowieckich będzie "ważnym punktem na mapie nie tylko wspólnej historii polsko-żydowskiej, ale na mapie współczesnej Polski, gdzie odnawia się kultura żydowska". "Możecie być dumni z tego, co udało się wam zrobić" - dodał.
Odremontowana płocka Mała Synagoga, bo tak kiedyś była nazywana, to budynek murowany, dwukondygnacyjny, wzniesiony w stylu klasycystycznym. Jest jedną z nielicznych bożnic zachowanych na Mazowszu i jedyną w regionie płockim. W trakcie renowacji synagogi odtworzono układ jej wnętrz z lat 60. XIX wieku. Remont polegał m.in. na wzmocnieniu konstrukcji budynku, w tym fundamentów i ścian, a także na położeniu nowego dachu.
Najważniejszą częścią Muzeum Żydów Mazowieckich jest multimedialna ekspozycja poświęcona ich historii i kulturze. Wizualizacje wyświetlane m.in. w oknach synagogi i specjalnych ekranach opowiadają historię zwykłych ludzi, żydowskich kupców, urzędników, robotników i artystów. Ekspozycja prezentuje historię osadnictwa Żydów na Mazowszu, obrzędy religijne judaizmu, muzykę, a także tradycyjną kuchnię żydowską. Odrębną część stanowi wystawa poświęcona Holokaustowi i kolekcja obrazów Feliksa Tuszyńskiego, 91-letniego malarza urodzonego w Płocku w rodzinie żydowskiej, który od 1950 r. mieszka w Australii. Artysta ofiarował placówce 40 swoich prac.
Mała Synagoga w Płocku została wybudowana około 1810 r. W czasie II wojny światowej mieściła się tam siedziba Judenratu, administrującego tamtejszym gettem. W 1949 r. społeczność żydowska uruchomiła w budynku spółdzielnię dziewiarską. W 1959 r. stał się on własnością Skarbu Państwa i został wpisany do rejestru zabytków.
Przed II wojną światową na terenie Mazowsza mieszkało około 600 tys. Żydów. W samym Płocku ludność pochodzenia żydowskiego stanowiła 9 tys. osób, blisko jedną trzecią wszystkich mieszkańców miasta. Holokaust przeżyła nieliczna grupa, która w większości opuściła miasto, emigrując pod koniec lat 50., a następnie 60. XX w., głównie do Izraela i USA.
W 1991 r. ówczesny wojewoda płocki przekazał nieruchomość miastu. W 1997 r. synagogę odzyskała gmina żydowska z siedzibą w Łodzi, która rok później na mocy ugody z Urzędem Miasta Płocka zrzekła się praw do nieruchomości. W 2004 r. płoccy radni większością głosów podjęli uchwałę o wystawieniu synagogi na sprzedaż. Później wycofali się z tego pomysłu. To właśnie wtedy zawiązało się Stowarzyszenie Synagoga Płocka, skupiające ludzi kultury i przedsiębiorców, które ostatecznie przejęło od miasta budynek.
Przed II wojną światową na terenie Mazowsza mieszkało około 600 tys. Żydów. W samym Płocku ludność pochodzenia żydowskiego stanowiła 9 tys. osób, blisko jedną trzecią wszystkich mieszkańców miasta. Holokaust przeżyła nieliczna grupa, która w większości opuściła miasto, emigrując pod koniec lat 50., a następnie 60. XX wieku, głównie do Izraela i USA. (PAP)
mb/ abe/
