Marek Edelman. Fot. PAP/R. Pietruszka
Koncert „Kwiaty polskie Juliana Tuwima” w Filharmonii Łódzkiej im. Artura Rubinsteina będzie głównym wydarzeniem tegorocznych Dni Marka Edelmana w Łodzi. Impreza nawiązuje do 70. rocznicy wybuchu powstania w getcie warszawskim.
19 kwietnia tenor Pavlo Tolstoy oraz orkiestra i chór Filharmonii Łódzkiej pod batutą Ernsta van Tiela zaprezentują publiczności dziesięcioczęściowe dzieło Mieczysława Weinberga, dla którego twórczość Tuwima była inspiracją do stworzenia VIII Symfonii „Kwiaty polskie”.
Organizatorami koncertu są Filharmonia Łódzka oraz Centrum Dialogu im. Marka Edelmana, które uczestniczy również w organizacji innych imprez. Jedną z nich będzie specjalna lekcja dla uczniów łódzkich szkół, która odbędzie się 18 kwietnia w Muzeum Miasta Łodzi. W czasie zajęć młodzież będzie mogła zwiedzić gabinet Edelmana oraz obejrzeć film pt. „Kronika powstania w getcie warszawskim według Marka Edelmana”.
19 kwietnia tenor Pavlo Tolstoy oraz orkiestra i chór Filharmonii Łódzkiej pod batutą Ernsta van Tiela zaprezentują publiczności dziesięcioczęściowe dzieło Mieczysława Weinberga, dla którego twórczość Tuwima była inspiracją do stworzenia VIII Symfonii „Kwiaty polskie”.
21 kwietnia w Muzeum Miasta Łodzi odbędzie się spotkanie z Witoldem Beresiem i Krzysztofem Burnetko – autorami książki „Marek Edelman. Życie. Do końca”. Dwa dni wcześniej ta biografia przywódcy powstania w getcie warszawskim ma się pojawić w księgarniach.
Powstanie w getcie warszawskim wybuchło rankiem 19 kwietnia 1943 r., kiedy 850 żołnierzy Waffen-SS, uzbrojonych w karabiny maszynowe, miotacze płomieni, działka, wozy pancerne i czołgi wkroczyło na teren dzielnicy żydowskiej. W walkach wzięło udział około tysiąca słabo uzbrojonych powstańców. Niemcy przeciwstawili im ponad 2 tys. żołnierzy Wehrmachtu, SS oraz pomocniczych oddziałów ukraińskich, litewskich i łotewskich. Przeciwko powstańcom użyto pojazdów opancerzonych, artylerii, a także lotnictwa. Powstańcy w małych, rozproszonych grupach walczyli do 16 maja. Tego dnia Niemcy ogłosili koniec akcji pacyfikacyjnej.
Według niemieckich raportów od 20 kwietnia do 16 maja 1943 r. w wykrytych i zlikwidowanych bunkrach znajdowało się ponad 56 tys. Żydów. Około 6 tys. zginęło na miejscu - w walce, w wyniku pożarów lub zaczadzenia. 7 tys. Żydów naziści zamordowali na terenie getta, tyle samo wysłano do obozu zagłady w Treblince. Pozostała grupa - ok. 36 tys. osób - została wysłana do innych obozów, przede wszystkim do Auschwitz i do obozu na Majdanku.
Marek Edelman (1922-2009) był jednym z założycieli Żydowskiej Organizacji Bojowej. Podczas powstania, po samobójstwie Mordechaja Anielewicza, dowodził walkami ŻOB-u. Po wojnie na stałe zamieszkał w Łodzi, został kardiologiem. W połowie lat 70. zaangażował się w działalność opozycyjną. W styczniu 1976 był jednym z sygnatariuszy Listu 101 intelektualistów przeciwko zmianom w konstytucji, skierowanego do władz PRL, działał w Komitecie Obrony Robotników, potem w Zarządzie Ziemi Łódzkiej NSZZ "Solidarność". W grudniu 1981 roku, po ogłoszeniu stanu wojennego, był internowany.
Do 1989 roku Edelman uczestniczył w podziemnym ruchu solidarnościowym, przewodniczył Komisji ds. Mniejszości Narodowych przy Komitecie Obywatelskim przy Lechu Wałęsie, brał też udział w obradach Okrągłego Stołu. W latach 1989-93 był posłem na Sejm, działał w Unii Demokratycznej i Unii Wolności. W 2000 roku otrzymał tytuł Honorowego Obywatela Miasta Łodzi. (PAP)
duk/ szu/ hes/ ura/
