Promocja książki Wojciecha Wendlanda "W 89 lat dookoła świata. Aleksander Tansman u źródeł kultury i tożsamości" to jedno z najważniejszych wydarzeń 10. jubileuszowego Międzynarodowego Festiwalu Indywidualności Muzycznych im. Aleksandra Tansmana w Łodzi.
Festiwal odbędzie się w dniach 14-23 listopada. Impreza ma m.in. popularyzować muzykę wybitnego łodzianina, pianisty i kompozytora.
Była łódzka dziennikarka Marzena Bomanowska, która o Tansmanie pisała wielokrotnie, zwróciła uwagę, że książka Wendlanda nie jest kolejną biografią, czy studium muzykologicznym. To "wędrówka śladami kompozytora przez różne kultury, mapa podróży dookoła świata jego twórczości i trwającego 89 lat życia".
Tansman to pierwszy po Chopinie kompozytor urodzony w Polsce, któremu naprawdę powiodło się artystycznie poza granicami kraju. Tymczasem w naszym kraju jego twórczość przez dekady spotykała jawna ignorancja i lekceważenie, podczas gdy na całym świecie tak wysoko ceniono wartość jego muzyki. Autor książki próbuje m.in. odpowiedzieć na pytanie - dlaczego tak się stało i dowodzi, że w Polsce zarzucano Tansmanowi odstępstwo od polskości, jego sztukę oskarżając na wszystkie sposoby. Przez dziesięciolecia nazwisko Tansmana wypierano "ze strumienia świadomości historycznej".
Szczególnym miejscem stał się dla Tansmana Izrael. Jest pierwszym polskim kompozytorem XX wieku, który w wielkich formach wokalno-instrumentalnych podjął tematykę biblijną. Jego oratorium symfoniczne "Prorok Izajasz" wykonano w Los Angeles Royce Hall Audytorium w 1955 r. na 300-lecie osadnictwa żydowskiego w Ameryce, a w 1958 r. w Izraelu na 10-lecie powstania państwa.
Wendland wędruje śladami Tansmana przez różne kultury. Przedstawia i dokumentuje wydarzenia oraz związki z osobami i środowiskami, które miały wpływ m.in. na kształtowanie się osobowości kompozytora, jego poglądów, twórczości. Uwzględnia te obszary geograficzne i tradycje kulturowe, które stanowiły główne źródła inspiracji dla Tansmana i wywarły zasadniczy wpływ na kształtowanie się jego postawy wobec świata i sztuki.
Podróż rozpoczyna się od wyjazdu Tansmana z Polski do Francji. W kolejnych częściach książki autor charakteryzuje związki kompozytora z Ameryką. Zwraca m.in. uwagę, że Tansman był pierwszym polskim artystą nominowanym do Oscara w kategorii "muzyka oryginalna” i jednym z czterech polskich artystów, którzy jako pierwsi w historii wyróżnieni zostali przez Amerykańską Akademię Filmową. W 1945 roku Tansman dostał nominację do Oscara za muzykę do filmu "Paris Underground" w reż. Gregory'ego Ratoffa.
Był też najmłodszym w historii kompozytorem zaproszonym na tournee do USA. Odbył ich w sumie cztery, na przełomie lat 20. i 30. ub. wieku. Przyjaźnił się m.in z Charlie Chaplinem, któremu zadedykował II Koncert fortepianowy, okrzyknięty w USA muzyczną biografią Chaplina.
W latach 1932-1933 artysta odbył artystyczną podróż dookoła świata. Odwiedził m.in. Hawaje, Japonię, Chiny, Hongkong, Filipiny, Malaje, Jawę, Bali, Cejlon, Singapur, Indie, Egipt, Baleary. Podczas tournee dookoła świata był przyjmowany na dworze cesarza Japonii, a w Indiach spotkał się z Gandhim.
Szczególnym miejscem stał się dla Tansmana Izrael. Jest pierwszym polskim kompozytorem XX wieku, który w wielkich formach wokalno-instrumentalnych podjął tematykę biblijną. Jego oratorium symfoniczne "Prorok Izajasz" wykonano w Los Angeles Royce Hall Audytorium w 1955 r. na 300-lecie osadnictwa żydowskiego w Ameryce, a w 1958 r. w Izraelu na 10-lecie powstania państwa.
Autor książki dowodzi, iż wszystkie te doświadczenia znajdowały nie tylko szeroki wyraz w twórczości Tansmana, ale miały znaczący wpływ na jej ewolucję oraz rozwój języka muzycznego kompozytora. Idiomy narodowe, spuściznę muzyczną różnych pokoleń i tradycji, łączył on ze środkami ówczesnej awangardy i uniwersalnym językiem muzycznym. W jego utworach odnaleźć możemy zarówno barokowe, klasyczne, romantyczne inspiracje, jak również stałą obecność wzorów czerpanych z polskiej, francuskiej, żydowskiej, amerykańskiej, orientalnej tradycji muzycznej i jazzu.
O aktualności muzyki urodzonego w Łodzi twórcy świadczy przywołana w książce opinia Czesława Niemena: "Ten pański Tansman - przecież to są Himalaje kunsztu kompozytorskiego, których nigdy nie sięgnę".
Oprócz promocji książki Wendlanda w programie Festiwalu, który odbędzie w dniach 14-23 listopada, znajdą się premierowe koncerty, projekcje filmów i wystawy. Organizatorem imprezy jest Stowarzyszenie Promocji Kultury im. Aleksandra Tansmana. Honorowy patronat nad nią objął prezydent Bronisław Komorowski.
Aleksander Tansman - polski kompozytor pochodzenia żydowskiego - urodził się w 1897 roku w Łodzi. Był współtwórcą neoklasycyzmu w światowej muzyce. W 1920 roku przeniósł się na stałe do Paryża. Komponował m.in. symfonie, utwory kameralne, dzieła fortepianowe, a także oratoria, psalmy, pieśni solowe, muzykę teatralną i filmową. Artysta koncertował na całym świecie; przyjaźnił się m.in. z Maurice'm Ravelem, Charliem Chaplinem, George'em Gershwinem i Igorem Strawińskim. Kompozytor zmarł 15 listopada 1986 roku w Paryżu. (PAP)
jaw/ pz/
