Halka/Haiti. 18°48’05”N 72°23’01”W. Kadr z wielokanałowej projekcji wideo. Źródło: Zachęta - Narodowa Galeria Sztuki
W środę w Pawilonie Polskim na 56. Biennale w Wenecji odbędzie się inauguracja wystawy z udziałem Anny Komorowskiej oraz minister Małgorzaty Omilanowskiej. Wystawa "Halka/Haiti" to filmowa dokumentacja "Halki" Moniuszki wystawionej w haitańskim Cazale.
W środę o godz. 11 odbędzie się oficjalna inauguracja wystawy w Pawilonie Polskim na 56. Międzynarodowej Wystawie Sztuki w Wenecji, z udziałem małżonki Prezydenta RP Anny Komorowskiej oraz minister kultury i dziedzictwa narodowego prof. Małgorzaty Omilanowskiej. W tym roku Polskę reprezentuje projekt autorstwa C.T. Jaspera i Joanny Malinowskiej "Halka/Haiti 18°48'05"N 72°23'01"W", którego kuratorką jest Magdalena Moskalewicz. To monumentalna panoramiczna projekcja filmowa z dokumentacją przedstawienia opery "Halka" Stanisława Moniuszki, które odbyło się 7 lutego w miejscowości Cazale na Haiti.
W Cazale, miejscowości położonej w haitańskich górach na północ od stolicy kraju, do dzisiaj mieszkają potomkowie polskich żołnierzy z legionów napoleońskich. Zostali oni wysłani w 1802 i 1803 roku przez Napoleona, by pomóc zdusić bunt czarnych niewolników na ówczesnym San Domingo. Niektórzy Polacy — najczęściej wstępujący do legionów napoleońskich, aby walczyć o niepodległość swojej własnej okupowanej ojczyzny — obrócili się przeciwko francuskim dowódcom i przeszli na stronę powstańców. W uznaniu zasług konstytucja wolnego Haiti przyznała im specjalne przywileje zrównujące ich z czarnymi obywatelami republiki. Cazalczycy do dziś mówią o sobie Le Polone i noszą skreolizowane wersje polskich nazwisk: Belno pochodzące od Belnowski, Poto — od Potocki.
Zwycięzcy konkursu na tegoroczną reprezentację Polski w Wenecji, artyści C. T. Jasper i Joanna Malinowska oraz kuratorka Magdalena Moskalewicz, postanowili wystawić "Halkę" na Haiti zainspirowani filmem Wernera Herzoga "Fitzcarraldo", którego bohater pragnął wznieść operę w amazońskiej dżungli.
Prezentacja w Cazale "Halki" – polskiej opery narodowej, której ludowa tematyka i polskojęzyczne libretto były ze strony Moniuszki patriotycznym gestem wsparcia okupowanej ojczyzny – ujawnia, zdaniem kuratorki projektu, bagaż wspólnej kolonialnej i postkolonialnej historii. Jednym z celów projektu "Halka/Haiti" jest pokazanie wciąż mało znanej polsko-haitańskiej historii mieszkańcom Cazale. Charakter produkcji wyznaczyło zderzenie z rzeczywistością dzisiejszego Haiti, kraju wciąż podnoszącego się po tragicznym trzęsieniu ziemi w 2010 roku. Haiti to pierwsze państwo, które obaliło niewolnictwo, ale jednocześnie najbiedniejszy kraj na zachodniej półkuli.
Ostateczny kształt spektaklu jest efektem współpracy ekipy z lokalną społecznością. Przedstawienie otworzył polonez w wykonaniu mieszkańców Cazale - uczestników warsztatów tanecznych będących jednym z ważnych elementów tej współpracy. Do udziału w projekcie została zaproszona również Orkiestra Filharmoniczna Sainte Trinite z Port-au-Prince, która wykonała poloneza i mazura. Z polskiej strony udział wziął zespół Teatru Wielkiego im. Stanisława Moniuszki z Poznania wraz z reżyserem i choreografką.
"Halka" na Haiti została wykonana przez pięciu solistów i dyrygenta z opery poznańskiej, dwudziestu jeden haitańskich muzyków oraz osiemnastu tancerzy z Cazale. Przedstawienie odbyło się na drodze biegnącej pomiędzy domami, pośród przejeżdżających motorów, przechodzących zwierząt i przy udziale ponad stuosobowej publiczności złożonej zarówno z mieszkańców wioski, jak i przyjezdnych.
Publiczności pawilonu polskiego na 56. Międzynarodowej Wystawie Sztuki w Wenecji zaprezentowana zostanie wielokanałowa projekcja z filmem dokumentującym przedstawienie "Halki" w Cazale wraz z całym sztafażem — tak jak zobaczyli i doświadczyli jej haitańscy Le Polone. Wystawie towarzyszy publikacja z tekstami autorstwa Geri Benoit, Katarzyny Czeczot, Kacpra Pobłockiego, a także uczestników projektu na Haiti.
Autorzy projektu to Amerykanin - C. T. Jasper i pracująca w Nowym Jorku Polka Joanna Malinowska. Kuratorem wystawy w polskim pawilonie na Biennale jest Magdalena Moskalewicz, która pracuje w Muzeum Sztuki Nowoczesnej (MoMA) w Nowym Jorku, gdzie kieruje grupą badawczą zajmującą się sztuką powojenną z Europy Środkowo-Wschodniej
56. Międzynarodowa Wystawa Sztuki – la Biennale di Venezia odbywać się będzie od 9 maja do 22 listopada 2015 roku. (PAP)
aszw/ dym/
Fotografia: C.T. Jasper, Joanna Malinowska, Halka/Haiti. 18°48’05”N 72°23’01”W, 2015. Kadr z wielokanałowej projekcji wideo. Zdjęcia: Barbara Kaja Kaniewska, Mateusz Golis. Dzięki uprzejmości artystów i Zachęty — Narodowej Galerii Sztuki
