Artur Hutnikiewicz - setna rocznica urodzin wybitnego humanisty

Artur Maria Hutnikiewicz (1916-2005) był jednym z najwybitniejszych znawców literatury okresu Młodej Polski i dwudziestolecia międzywojennego, szczególnie twórczości Stefana Żeromskiego, Jana Lechonia, Marii Dąbrowskiej i Stefana Grabińskiego.

Jako jeden z nielicznych profesorów egzaminował ze wszystkich epok literackich. Krytycznie wyrażał się o powojennym systemie kształcenia studentów, w którym studenta zmusza się do siedzenia od rana do wieczora na zajęciach, zamiast dać mu czas na samodzielne studiowanie pod kierunkiem wybranego profesora - mistrza. Wychował całą rzeszę wybitnych literatów i naukowców, którzy kontynuują jego dzieło.

Zawsze z ogromnym szacunkiem i bardzo serdecznie wspominany jest przez byłych studentów. "Idzie +Hutnik+ niosło się przez neogotyckie korytarze Collegium Maius, gdy elegancki, niezwykle przystojny, zachowujący lekki dystans profesor zmierzał na wykład - wspomina jedna ze studentek Uniwersytetu im. Kopernika w Toruniu. - Egzaminy u profesora były niezapomnianym przeżyciem. Tylko nie należało być kujonem, ale gdy udawało się swobodnie jakąś część wiedzy, a raczej swoich literackich zainteresowań, profesorowi przedstawić, egzamin przeradzał się w fascynującą rozmowę".

Urodzony 12 stycznia 1916 r. we Lwowie większość życia spędził w Toruniu, do którego przeniósł się w 1946 roku. Zawsze podkreślał swoje ogromne przywiązanie do Torunia, o którym mawiał - "moje małe miejsce na ziemi, mój dom". "Doświadczałem wrażenia, jakbym był nie w moim kraju rodzinnym, lecz na jakimś południu Europy - pisał o Toruniu w swoim "Dzienniku" prof. Artur Hutnikiewicz.

Był synem Bartosza Artura, kupca, i Józefy z Hutnikiewiczów, We Lwowie w 1934 r. ukończył szkołę średnią - VI Państwowe Gimnazjum im. Stanisława Staszica i podjął studia z filologii polskiej i klasycznej na Uniwersytecie Jana Kazimierza. Po ich ukończeniu został na tej uczelni asystentem prof. Eugeniusz Kucharskiego. W czasie II wojny światowej był karmicielem wszy w Instytucie Badań nad Tyfusem Plamistym i Wirusami prof. Rudolfa Weigla. W 1945 zmuszony do opuszczenia Lwowa, osiadł początkowo w Wałczu, gdzie pracował jako nauczyciel w Gimnazjum i Liceum.

W 1946 roku objął stanowisko asystenta w Katedrze Teorii Literatury i Literatury Porównawczej na UMK. Przeszedł wszystkie szczeble kariery uniwersyteckiej.  W 1948 roku doktoryzował się rozprawą zatytułowaną "Forma motywacyjna w kompozycji powieści Żeromskiego", której promotorem był Eugeniusz Kucharski. Twórczości Stefana Żeromskiego dotyczyła także rozprawa habilitacyjna Żeromski i naturalizm (UMK, 1956). W latach 1956-1958 był prodziekanem Wydziału Humanistycznego UMK, a w latach 1958-1960 był członkiem Senatu tej uczelni. Kierował Zakładem Literatury XX w. (1956-1968) oraz Zakładem Historii Literatury Polskiej (1973-1986). Od 1981 do 1986 roku pełnił też funkcję Dyrektora Instytutu Filologii Polskiej.

W 1962 roku został mianowany profesorem nadzwyczajnym, a w 1973 profesorem zwyczajnym nauk humanistycznych.

Przez wiele lat działał w Towarzystwie Naukowym w Toruniu, w Radzie Naukowej Instytutu Badań Literackich oraz w Komitecie Nauk o Literaturze PAN. Był członkiem honorowym Towarzystwa Literackiego im. Adama Mickiewicza oraz Towarzystwa im. Stefana Żeromskiego. W 1993 roku wstąpił do reaktywowanej Polskiej Akademii Umiejętności w Krakowie.

Opublikował ponad 300 prac naukowych, w tym szereg monografii książkowych, rozpraw i studiów literackich. Wśród nich m.in. "Twórczość literacka Stefana Grabińskiego: 1877-1936" (1959); "Stefan Żeromski" (1960); "Od czystej formy do literatury faktu: główne teorie i programy literackie XX stulecia" (1965); "+Przedwiośnie+ Stefana Żeromskiego" (1967,1994); "Portrety i szkice literackie" (1976); "Żeromski" (1987); "Młoda Polska" (1994); "To, co najważniejsze: trzy eseje o Polsce"; (1996); "Literatura polska XX wieku: przewodnik encyklopedyczny" (2000, redakcja); "Życie artystyczne Lwowa w latach międzywojennych".

Badacze literatury podkreślają, że literatura polska zawdzięcza prof. Hutnikiewiczowi odkrycie klasyka polskiej literatury grozy Stefana Grabińskiego i podręcznik akademicki "Młoda Polska", a także "Od czystej formy do literatury faktu".

Profesor wykształcił w Toruniu 450 magistrów filologii polskiej, 12 doktorów i ośmiu doktorów habilitowanych.

Profesor był uznany i doceniony przez władze Uniwersytetu, władze samorządowe oraz władze państwowe. Dostrzeżona i wyróżniona została jego działalność społeczno-polityczna, za którą otrzymał m. in. papieski Order św. Krzyża Pro Ecclesia et Pontifice, a w roku 2002 tytuł Honorowego Obywatela Torunia.

Jego nazwisko wymienił wśród najbardziej znaczących dla polskiej nauki Jan Paweł II podczas pobytu na toruńskim UMK w czerwcu 1999 roku.

Profesor Artur Hutnikiewicz zmarł 16 kwietnia 2005 w Toruniu. Miał 89 lat. (PAP)

abe/