Imponujący, bo liczący prawie 700 eksponatów zbiór ceramiki ćmielowskiej, powstałej na przestrzeni ponad dwustu lat funkcjonowania wytwórni, można od czwartku oglądać na wystawie w Muzeum Narodowym w Kielcach.
Jak podkreślił podczas konferencji prasowej poprzedzającej wernisaż dyrektor muzeum Robert Kotowski, placówka posiada największą w Polsce kolekcję wyrobów z Ćmielowa – w sumie to ok. 1400 eksponatów.
„To wyjątkowa wystawa nie tylko ze względu na bogactwo zbiorów, ale też fakt, że to jedna z najbardziej znanych marek w tej dziedzinie, a porcelanowe naczynia powstają w naszym regionie. Prace nad wystawą, pokazującą dzieje fabryki - m. in. opisanie i przygotowanie eksponatów - trwały kilka lat” – dodał Kotowski.
W ocenie kuratora wystawy Magdaleny Śniegulskiej-Gomuły, żadna z kolekcji ćmielowskiej porcelany, nie ilustruje - tak jak kielecka - przemian stylistycznych, technologicznych i różnorodności wyrobów, niemal od początków działalności zakładu, po współczesność.
Najstarsze z naczyń pokazywanych w dawnym Pałacu Biskupów Krakowskich – jednej z siedzib muzeum - to fajanse z połowy XIX w., z dekoracją drukowaną. Można podziwiać także produkowane wówczas naczynia kamionkowe oraz rzadką w polskich zbiorach majolikę. Wśród eksponatów są także ażurowe koszyczki, plecione z delikatnych cienkich pałączków porcelanowych.
Prezentowana jest porcelana z XIX w. oraz serwisy obiadowe i kawowe produkowane w XX w. Są wśród nich zestawy, zaprojektowane w dwudziestoleciu międzywojennym przez Bogdana Wendorfa – przykłady stylu art déco w polskiej ceramice i dekoracyjny „Belweder”, który do dziś gości na stołach polskiej dyplomacji.
Uwagę przyciąga stuletni serwis z monogramem „BD”, składający się z 90 elementów. Zawiera on m. in. trzy rodzaje filiżanek - do kawy, herbaty i czekolady, muszelki do serwowania lodów, patery, czajniki, miseczki, mleczniki, maselniczki i różnego rodzaju talerze.
Ekspozycję wzbogacają porcelanowe figurki, które zaczęto produkować w Ćmielowie w II połowie XIX w. Przedstawiają m. in. ludzi i zwierzęta. To także powstałe na przestrzeni ostatnich kilkudziesięciu lat prace, autorstwa projektantów Instytutu Wzornictwa Przemysłowego, m. in.: Mieczysława Naruszewicza, Lubomira Tomaszewskiego, Hanny Orthwein i Henryka Jędrasiaka.
Podziwiać można także ostatni dar przekazany przez ćmielowskie zakłady kieleckiemu muzeum – współczesne kolekcje. Są wśród nich także naczynia powstające w Ćmielów Design Studio, autorstwa światowej sławy ceramika Marka Cecuły, który od kilku lat jest dyrektorem artystycznym zakładu.
Niektóre z prezentowanych zabytków pochodzą z Muzeum Narodowego w Krakowie.
Ekspozycja powstała we współpracy z Polskimi Fabrykami Porcelany „Ćmielów” i „Chodzież” S.A. Ćmielowski zakład obchodzi w tym roku 225 rocznicę powstania. „Rzadko kiedy stawia się pomniki osobom żyjącym i robi w Muzeum Narodowym wystawę firmom, które nadal funkcjonują. Dzięki ekspozycji możemy pokazać, że historia nie skończyła się, tylko cały czas się toczy. Wzornictwa Ćmielowa jest szalenie bogate. Fabryka przetrwała dzięki bardzo dobrym projektantom, do których miała szczęście” - podkreśliła prezes przedsiębiorstwa Inga Kamińska.
Wystawę „Od manufaktury magnackiej do przemysłu. Ceramika ćmielowska w zbiorach Muzeum Narodowego w Kielcach” będzie można oglądać do 29 listopada. Honorowy patronat nad wystawą sprawuje Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
Początki fabryki w Ćmielowie sięgają 1790 r. Pod koniec XVIII w. miejscowy garncarz Wojtas skupił wokół siebie innych rzemieślników, którzy pracowali indywidualnie. Tak powstała dość prymitywna manufaktura, specjalizująca się w produkcji glinianych garnków oraz fajansu. Oficjalnie fabryka została zarejestrowana w 1804 r., kiedy Ćmielów znajdował się przez krótki okres w zaborze austriackim.
Pierwszym właścicielem zakładów była mocno związana wówczas z kielecczyzną rodzina Małachowskich. Od 1838 r. w zakładzie rozpoczęła się produkcja porcelany. Fabryka przechodziła z rąk do rąk, jej właścicielami byli m. in. Druccy-Lubeccy.
Po II wojnie światowej spółka, podobnie jak wiele innych, przeszła w ręce skarbu państwa. W 1997 r. ćmielowska fabryka została sprywatyzowana i działała pod nazwą Zakłady Porcelany „Ćmielów" Sp. z o.o. W 2013 r. nastąpiła fuzja zakładu z Porcelaną „Chodzież” S.A. Współcześnie, to największa w Europie fabryka porcelany cienkościennej. Przy produkcji duży nacisk kładzie się na kunszt ręcznego wykonania i zdobienia naczyń.
Porcelanę wynaleziono w Chinach w VII stuleciu, a sekrety jej produkcji były pilnie strzeżone przez kolejne dziewięć wieków. W Europie odkrycia dokonano na początku XVIII w. Początkowo porcelanę ceniono jak złoto - nazywano ją „królewskim podarunkiem".
ban/ dym/
