Urodził się 14 marca 1891 r. w Rzeszowie. Gimnazjum ukończył w Wadowicach. Pouzyskaniu w 1909 r. matury, rozpoczął studia na Wydziale Filozofii Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie.
W 1915 r. otrzymał tytuł doktora filozofii za pracę o widzeniu przestrzennym, opublikowaną w 1923 r. przez Polską Akademię Umiejętności w Paryżu.
Józef Zając – walka o niepodległość
Od 1912 r. przez dwa lata był członkiem Związku Strzeleckiego, w którym ukończył Niższą Szkołę Oficerską.
W sierpniu 1914 r. wstąpił do Legionów Polskich.
Był dowódcą plutonu, kompanii, batalionu, następnie pułku 3 pułku piechoty II Brygady. Uczestniczył w kampanii karpackiej, besarabskiej i wołyńskiej, w czasie których był dwukrotnie ranny.
W 1914 r. awansował do stopnia do stopnia porucznika, rok później do stopnia kapitana, a w 1916 - do stopnia majora.
Po bitwie pod Rarańczą przedostał się na stronę rosyjską i dołączył do II Korpusu Polskiego na Ukrainie, w którym dowodził 15 pułkiem strzelców.
W 1918 r. awansował do stopnia podpułkownika.
Dekret o utworzeniu Armii Polskiej we Francji
W bitwie pod Kaniowem dostał się do niewoli niemieckiej, z której zbiegł i dotarł do Francji.
W maju 1919 r. wrócił do kraju z armią gen. Józefa Hallera, w której był dowódcą pułku szkół wojskowych.
Józef Zając w Wojsku Polskim
W Wojsku Polskim pełnił funkcje: przewodniczącego Komisji Regulaminów i Tłumaczeń, dowódcy Grupy Szkół Piechoty w Modlinie i Rembertowie, członka Centralnej Komisji Wyszkolenia.
W 1919 r. uzyskał stopień pułkownika.
W 1920 r. wyjechał do Paryża, gdzie w sierpniu tego roku ukończył Wyższą Szkołę Wojenną. Następnie objął stanowisko szefa sztabu grupy operacyjnej „Dolna Wisła”, następnie 5, 2 i 3 Armii.
W maju 1921 r. został pierwszym oficerem sztabu Inspektoratu Armii nr 2 w Warszawie.
Na początku 1922 r. objął urząd szefa Oddziału I Sztabu Generalnego, równolegle od 1925 r. pełnił obowiązki zastępcy szefa Sztabu Generalnego.
W 1924 r. awansował do stopnia generała brygady.
Od 1926 do 1936 r. dowodził 23 Dywizją Piechoty w Katowicach.
W lipcu 1936 r. objął stanowisko dowódcy Okręgu Korpusu nr VI Lwów. Jednak już miesiąc później został inspektorem obrony powietrznej państwa, równocześnie od stycznia 1937 r. był dowódcą obrony przeciwlotniczej Ministerstwa Spraw Wojskowych.
Józef Zając na frontach II wojny
We wrześniu 1939 r. był naczelnym dowódcą lotnictwa i obrony przeciwlotniczej. Podlegała mu brygada myśliwska i brygada bombowa.
Po zakończeniu kampanii przez Rumunię przedostał się do Francji, gdzie został dowódcą Polskich Sił Powietrznych.
We wrześniu 1940 r. został zastępcą dowódcy I Korpusu Polskiego w Szkocji, a rok później objął dowództwo Wojska Polskiego na Bliskim Wschodzie.
W 1942 r. uzyskał awans do stopnia generała dywizji.
Od września tego roku był zastępcą dowódcy Armii Polskiej na Wschodzie, a od marca 1943 r. dowódcą I Korpusu Pancerno-Motorowego w Szkocji.
W sierpniu 1943 r. został mianowany inspektorem wyszkolenia wojsk. Funkcję tę pełnił do 1946 r.
Józef Zając i emigracja
Po demobilizacji powrócił do pracy naukowej. Studiował psychologię i historię sztuki na uniwersytecie w Edynburgu.
W 1951 r. otrzymał po raz drugi stopień doktora filozofii z zakresu psychologii. Na uniwersytecie w Edynburgu pracował do października 1957 r., kiedy to wyjechał do Kanady i zamieszkał w Ottawie.
Na kilka lat przed śmiercią przekazał własny bogaty zbiór obrazów Muzeum Śląskiemu w Bytomiu.
Zmarł 12 grudnia 1963 r. w Ottawie. Pochowany został na cmentarzu Notre Dame.
Był autorem wielu artykułów z dziedziny wojskowości i psychologii oraz pamiętników „Dwie wojny” (Londyn, t.I 1964, t.II 1967). (PAP)
mjs
